Szachy - gra królewska
Szachy to jedna z najstarszych na świecie gier. Przez stulecia grano dla zabawy, dla zabicia czasu, a zdarzało się i tak, że pojedynek szachowy decydował o tym, który z konkurentów dostanie rękę panny.
Szachy to jednak przede wszystkim gra królewska. Szachy uwielbiała królowa Bona i król Anglii Henryk VIII. Nie gardziła nimi także caryca Katarzyna i królowa Margot. O królewskim pochodzeniu gry świadczy także ich nazwa. W języku perskim "shah" znaczy władca.
Za ojczyznę szachów uważane są Indie. O pierwszej grze szachowej są już wzmianki w VI wieku. Kiedy jednak gra powstała i kto ją wymyślił, tego nie wiadomo. Z Indii szachy przeszły do Persji, a stamtąd do krajów arabskich. Wschodni rodowód szachów jest więc bezsporny. Persowie napisali też pierwszy podręcznik do gry w szachy, a Arabowie przeprowadzili pionierskie szachowe turnieje.
Pierwszym europejskim krajem, który zapoznał się z egzotyczną i mocno intelektualną grą była Hiszpania. Stamtąd moda na grę w szachy rozprzestrzeniła się po całej Europie. Szybko przylgnął do niej przydomek "królewskiej". Nie wiadomo jednak, czy dlatego że początkowo pasjonowano się nią jedynie na dworach królewskich, czy że celem gry jest danie mata królowi przeciwnika.
W średniowieczu szachy opanowały już całą Europę. Na dworach książęcych przeprowadzano z powodzeniem turnieje szachowe, gdzie dzielni rycerze staczali pojedynki nie na polu bitwy, lecz przy szachownicy. Gra stawała się coraz bardziej popularna i trafiała do coraz szerszych kręgów społecznych, tracąc z czasem swą elitarność. O tym, że w szachy grano na pieniądze świadczy fakt, że Kazimierz Wielki wydał specjalne zarządzenie przeciw nadużyciom szachów jako gry hazardowej!
W Skandynawii panował zwyczaj, że grą w szachy wypróbowano charaktery starających się o posażną pannę. Ta prawdziwa "szachomania" objawiła się nawet w modzie. Panowie gustowali wówczas w obcisłych spodniach o wzorze szachownicy.
Renesans także zakochał się w szachach. Wiek XVI lansujący humanizm i wiarę w potęgę ludzkiego rozumu lubował się w intelektualnych i wyrafinowanych rozrywkach. Szachy nadawały się do tego znakomicie. Nie tylko namiętnie w nie grano, ale także pisano o nich. Powstał poemat Vidy "Scacchia ludus" i Kochanowskiego "Szachy". Powodzenie, jakie towarzyszyło królewskiej grze nie mijało, przez kolejne stulecia gra miała coraz więcej wielbicieli. W XVIII wieku szachy stały się jedną z ulubionych rozrywek Francuzów. W samym sercu Paryża, w słynnej "Cafe de Regence" można było spotkać prawdziwych mistrzów szachownicy.
Także w Polsce królewska gra cieszyła się zawsze dużym powodzeniem. Najstarsze polskie szachy odkryte w Sandomierzu mają ponad 900 lat! W szachy grali królowie i mieszczanie, sławni i nieznani, mężczyźni i kobiety. Wolne chwile zajmowała grą królowa Marysieńka, lubił grać także Kochanowski i Mickiewicz, szachami nie gardził również Matejko.
Magdalena Jastrzębska
