Tajemnicza figura z zaszytymi ustami. Ma 11 tys. lat!
Na wietrznych wzgórzach południowo-wschodniej Turcji archeolodzy dokonują kolejnych przełomowych odkryć, które pozwalają zajrzeć w codzienność najstarszych osiadłych społeczności świata. Najnowsze znaleziska z neolitycznych stanowisk odsłaniają nie tylko kunszt dawnych rzeźbiarzy, ale także system wierzeń i symboliki sprzed ponad 11 tysięcy lat.
Wśród odkryć z Karahan Tepe znalazły się między innymi kamienna figurka z… zaszytymi ustami, rzeźbione ludzkie twarze oraz czarna paciorkowa ozdoba z serpentynitu z dwoma wyraźnymi obliczami po obu stronach. Zdaniem archeologów przedmioty te mają głębokie znaczenie rytualne i pokazują, jak bardzo zmieniło się postrzeganie człowieka w momencie przejścia do życia osiadłego.
Kierujący pracami Necmi Karul uważa, że rosnąca liczba rzeźb ludzkich to bezpośredni efekt porzucenia koczowniczego trybu życia. Gdy społeczności zaczęły osiadać na stałe, coraz bardziej oddalały się od natury, stawiając w centrum własne doświadczenie i postać człowieka.
Projekt "Kamienne Wzgórza"
Wykopaliska w Karahan Tepe są częścią państwowego programu Stone Hills, zapoczątkowanego w 2020 roku i obejmującego 12 stanowisk w prowincji Sanliurfa. Region ten minister kultury Turcji nazywa "światową stolicą neolitu". Jednym z kluczowych punktów projektu jest również Göbekli Tepe, czyli miejsce wpisane na listę UNESCO z najstarszymi znanymi megalitycznymi strukturami Górnej Mezopotamii, badane od lat 90. przez niemieckiego archeologa Klausa Schmidta.
Jak podkreśla Lee Clare z Niemieckiego Instytutu Archeologii, każda odsłonięta budowla to kolejny fragment czyjegoś życia. Warstwa po warstwie uczeni docierają do kości dawnych mieszkańców, próbując zrekonstruować ich wierzenia i zwyczaje. Ostatnie pięć lat przyniosło ogrom nowych danych, jednak brak zapisów pisanych sprawia, że wiele kwestii wciąż pozostaje zagadką, ponieważ badacze mają do czynienia z czasami sprzed wynalezienia pisma.
Narodziny społeczeństw i nierówności
Po ustąpieniu ostatniej epoki lodowcowej zmiany klimatyczne stworzyły sprzyjające warunki do rolnictwa i stałego osadnictwa. Ludzie nie musieli już nieustannie polować, co umożliwiło wzrost populacji i rozwój większych wspólnot. To właśnie wtedy zaczęły kształtować się nowe relacje społeczne - pojawiły się pierwsze nadwyżki żywności, a wraz z nimi różnice majątkowe. Zdaniem naukowców był to początek długiego procesu, który doprowadził wprost do świata, jaki znamy dziś.
Badacze podkreślają, że odkrycia z Karahan Tepe i całego projektu Stone Hills pokazują społeczeństwa znacznie bardziej złożone, niż dotąd przypuszczano. Nie mieliśmy do czynienia z "prymitywnymi plemionami", lecz z wysoko zorganizowanymi wspólnotami o własnym świecie symboli i wierzeń.
\Co ciekawe, każde stanowisko prezentuje inny charakter sztuki. W Karahan Tepe dominuje symbolika ludzka, podczas gdy w Göbekli Tepe częściej spotykane są motywy zwierzęce. Archeolodzy sądzą, że w ten sposób poszczególne społeczności odzwierciedlały swoje lokalne środowisko i tożsamość kulturową.
