Bakterie, wirusy i grzyby. Co naprawdę żyje w każdej szczoteczce do zębów?

Nieco paradoksalne może wydawać się to, że środki do higieny jamy ustnej mogą same być niehigieniczne. Niestety, środowisko, w jakim je zwykle trzymamy, nie sprzyja sterylności. Wilgoć, ciepło, obecność martwych tkanek i wydzielin, a także bliskie sąsiedztwo toalety to warunki idealne do rozwoju mikrobów, w tym także tych szkodliwych. Szacuje się, że na używanej szczoteczce do zębów znajduje się od miliona do nawet 12 milionów bakterii i grzybów. Mieszanka śliny, wody, startego naskórka i resztek pokarmowych stanowi dla nich idealną pożywkę.

Jeśli już to budzi wasz niesmak, to dalej będzie tylko gorzej. Do już zasiedlających włosie i główkę szczoteczki bakterii dołączają także te z toalety, które podczas spłukiwania wody w otwartej muszli mogą trafić na szczoteczkę drogą kropelkową, jak również drobnoustroje, które przywiał wiatr, np. z otwartego okna. Eksperci twierdzą, że mikroby na szczoteczce pochodzą z trzech źródeł - jamy ustnej i skóry użytkownika oraz ze środowiska, w którym trzymany jest ten przybór.

Jeśli pamiętamy o myciu zębów, to cały ten koktajl trafia do naszych ust dwa razy dziennie... chyba że zadbamy o dezynfekcję szczoteczki. Czy trzeba to robić?

Niedawne badanie przeprowadzone w Brazylii pokazało, że już nawet nowe szczoteczki pokryte są bakteriami. Wystarczyło położyć je na pożywce, by te zaczęły się namnażać. Dotyczyło to 47,5% nowych szczoteczek znanych producentów a wyniki nieznacznie różniły się między próbkami ze sklepu, apteki czy perfumerii. Nowa szczoteczka nie jest więc sterylna - chyba że producent podaje inaczej, ale zwykle nie podaje. Powinniśmy więc wcześniej ją umyć, zanim włożymy ją do ust.

A czy powinno się odkażać szczoteczkę po jej użyciu? To zależy od tego, jak ją przechowujemy. Dobra wiadomość jest taka, że większość rezydujących na nim mikroustrojów jest niegroźna i pochodzi z naszej własnej jamy ustnej. To między innymi bakterie takie jak Actinomyces, Rothia denocariosa czy Streptococcaceae. Ich obecność w mikrobiomie jamy ustnej jest wręcz dobroczynna i pomaga w walce z mikrobami wywołującymi próchnicę. Z tego względu płukanie ust płynem dezynfekującym bywa odradzane przez lekarzy.

Warto przypomnieć, że wcześniej pisaliśmy o odkryciu dobroczynnych wirusów na szczoteczkach do zębów - bakteriofagach. Rozmnażają się one wewnątrz bakterii i doprowadzają do ich śmierci, nie szkodząc przy tym ludziom. Nowe dane pokazują jednak, że nie wszyscy pasażerowie na gapę na naszych szczoteczkach są dla nas dobrzy.

Na szczoteczce mogą też znajdować się szkodliwe bakterie - w tym paciorkowce i gronkowce (Streptococci i Staphylococci), które mogą powodować próchnicę i inne groźne choroby. Są także mikroby wywołujące choroby przyzębia. Zostały także przeprowadzone badania, które ujawniły na szczoteczkach do zębów bakterie i grzyby, które teoretycznie nie powinny się tam znaleźć, wliczając w to groźne bakterie jelitowe E. coli i enterobakterie, pałeczkę ropy błękitnej, znaną głównie ze szpitali pałeczkę zapalenia płuc czy też grzyby drożdżopodobne Candida.

Wiele osób trzyma szczoteczkę do zębów w pobliżu toalety. Gdy spłukujemy wodę przy otwartej desce sedesowej, jej kropelki niczym aerozol rozpryskują się nawet na 1,5 metra. Patogeny z sedesu mogą więc łatwo przedostać się na szczoteczkę. Jest to nie tylko niesmaczne, ale również groźne dla zdrowia. "Toaletowe" bakterie i wirusy mogą prowadzić do zarażenia m.in. zimową chorobą żołądka z wymiotami (poprzez norowirusy), grypą, a nawet Covidem. Jak pokazują badania, spora część tych mikroorganizmów ginie dość szybko poza jelitami, podczas gdy inne - jak np. wirus opryszczki pospolitej - mogą przetrwać do 48 godzin na szczoteczce.

Jak czyścić szczoteczkę do zębów? Eksperci wyjaśniają, że dobrym sposobem jest opłukanie jej po użyciu pod bieżącą wodą i pozostawienie w pozycji pionowej do wyschnięcia. Nie pozbędziemy się jednak w ten sposób wszystkich mikrobów, w tym wirusów grypy i koronawirusów. Z kolei niektóre bakterie, takie jak wywołująca próchnicę zębów Streptococcus mutans, umierają po 8-12 godzinach na szczoteczce. Dobrym rozwiązaniem może być więc korzystanie z dwóch szczoteczek naprzemiennie.

Aby pozbyć się bakterii ze szczoteczki, można nalać odkażającego płynu do płukania jamy ustnej (najlepiej do wąskiego naczynia) i włożyć do niego szczoteczkę na co najmniej pół minuty. Można też raz w tygodniu przelać ją wrzątkiem przez kilka sekund, jednak należy uważać. Przyrząd ten jest wykonany zwykle z tworzywa sztucznego, które w kontakcie z wrzątkiem może ulec zniszczeniu.

Źródła:

• Do Nascimento, C., Scarabel, T.T., Miani, P.K., Watanabe, E. and Pedrazzi, V. (2012), In vitro evaluation of the microbial contamination on new toothbrushes: A preliminary study. Microsc. Res. Tech., 75: 42-45. DOI: 10.1002/jemt.21020
• Celso André Ferreira, Geovana Dagostim Savi and Ana Paula Panatto et al. Microbiological evaluation of bristles of frequently used toothbrushes. Dental Press J Orthod. 2012. Vol. 17(4):72-76. DOI: 10.1590/S2176-94512012000400016
• Blaustein, R.A., Michelitsch, LM., Glawe, A.J. et al. Toothbrush microbiomes feature a meeting ground for human oral and environmental microbiota. Microbiome 9, 32 (2021). DOI: 10.1186/s40168-020-00983-x