Co sprawia, że niektórzy niemal natychmiast wyczuwają zapachy? Poznaj tajniki hiperosmii
Hiperosmia, czyli nadwrażliwość węchowa, może sprawić, że niektóre osoby wyczuwają zapachy niedostrzegalne dla innych. To zjawisko jest powiązane z określonymi genami receptorów zapachowych i większą objętością istoty szarej w mózgu. Wpływ na czułość węchu mogą mieć także hormony, choroby autoimmunologiczne lub nawet przebyte infekcje.
Niektórzy ludzie natychmiast wyczuwają zapachy niemal niezauważalne dla innych, bo ich nosy są bardziej wyostrzone. Osoby takie cierpią na nadwrażliwość węchową, nazwaną inaczej hiperosmią.
Jak ludzie wyczuwają zapachy?
Cząsteczki zapachu wiążą się z receptorami neuronów czuciowych w jamie nosowej, wywołując kaskadę reakcji biochemicznych, która skutkuje przekazaniem sygnału do mózgu.
- Następnie różne obszary mózgu pomagają wydobyć kod, który stworzyły te komórki, określający, czym są te zapachy, i ponownie go złożyć, aby dać ogólne wyobrażenie o zapachu - wyjaśnia Steven Munger, badacz otolaryngologii, który bada molekularne i komórkowe podstawy detekcji zapachu na Uniwersytecie Wirginii.
Zauważył on, że nosy osób o wrażliwym na zapachy umyśle mogą wychwytywać słabsze ślady cząsteczek zapachowych, jednak, jak dodaje, może to być skutek hormonów, chorób autoimmunologicznych czy innych czynników.
Hiperosmia - jakie są jej przyczyny?
Naukowcy wykorzystują różne metody, by określać przyczyny hiperosmii. Skanowanie mózgu wykazało, że osoby z wrażliwością węchową mają zwiększoną objętość istoty szarej w obszarach kluczowych dla integracji informacji węchowej oraz uczenia się i zapamiętywania zapachów.
- Ludzie mają około 400 różnych genów kodujących receptory zapachowe - tłumaczy Munger. - I prawdopodobnie każdy z nas ma co najmniej kilka z tych genów, które są niefunkcjonalne, nie mogą tworzyć receptorów, co czasami skutkuje niezdolnością do wykrycia niektórych związków.
Odkryto m.in., że osoby nadwrażliwe na zapach potu posiadały nienaruszoną kopię genu OR11H7P kodującego receptor węchowy, podczas gry osoby niewrażliwe na ten zapach miały mutacje w tym genie. W innym badaniu naukowcy odkryli, że osoby z nienaruszonym genem receptora zapachowego OR7D4 były bardziej wrażliwe na zapach niektórych feromonów.
Niektóre obserwacje sugerują, że kobiety mają zazwyczaj bardziej czuły na zapachy nos niż mężczyźni, a inne, że u 50 proc. osób, które chorowały na boreliozę, wystąpiła także nadwrażliwość węchowa.
Utrata węchu przy niektórych schorzeniach
Chociaż niektóre schorzenia mogą powodować hiperosmię, niektóre choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona, powodują anosmię, czyli utratę węchu.
- Utrata węchu pojawia się u większości pacjentów z chorobą Parkinsona i następuje na wiele lat przed pojawieniem się objawów motorycznych - mówi Munger.
Utrata albo zaburzenia węchu są także jednym z najczęstszych objawów infekcji koronawirusem SARS-CoV-2.
