Leki zostawiają ślad w mikrobiomie nawet lata po przyjęciu. Nic się nie ukryje

Nawet jeśli substancje psychoaktywne czy leki dawno przestały działać i zostały wydalone, to zapis historii ich użycia może utrzymywać się we włosach. Jako że stale one rosną w tempie ok. 1 cm miesięcznie, a niektóre substancje wbudowują się w ich strukturę, to dłuższy włos ludzki niczym oś czasu jest w stanie dać obraz tego, co dana osoba zażywała w przeciągu ostatnich miesięcy, a nawet lat. Dla porównania - badania moczu, krwi lub śliny zapewniają wykrywalność popularnych substancji do kilkudziesięciu godzin, maksymalnie do tygodnia.

Naukowcy odkryli tymczasem nową metodę wykrywania, jakie leki stosował pacjent. Okazuje się, że ta historia zapisuje się w ludzkim mikrobiomie, a konkretnie - w mikrobiocie jelitowej. Zbadali oni próbki kału od 2509 pacjentów z grupy Estonian Microbiome, pochodzące z Estonian Biobank. Wynik nie pozostawia złudzeń. Większość substancji, których śladów użycia szukano, odcisnęła swoje piętno na populacji bakterii jelitowych.

O jakich substancjach mowa? Oczywiście najbardziej na mikrobiotę wpływają antybiotyki, które ją niszczą. Badanie wzięło też pod uwagę często przepisywane leki na receptę, w tym leki antydepresyjne (SSRI i inne), beta-blokery, benzodiazepiny, opioidy, biguanidy, statyny, koksyby, hormony tarczycy, progestageny i estrogeny, leki przeciwzapalne i przeciwreumatyczne czy inhibitory pompy protonowej. Wszystkie one zostawiają swój "odcisk palca" w mikrobiomie. Jak długo się on utrzymuje?

Poprzez to badanie naukowcy odkryli, że na podstawie badań mikrobiomu w kale można wykryć stosowanie leków przez pacjenta nawet po wielu latach po zaprzestaniu ich przyjmowania. Według statystyki najlepiej wykrywane są substancje aktualnie stosowane przez badanego. Większość z nich jednak jest dobrze wykrywalna 1-2, 2-3, 3-4, a nawet 4-5 lat po ostatnim użyciu.

"Użycie leków jest znanym czynnikiem wpływającym na zróżnicowanie mikrobiomu u różnych osób. Leki są jednak często przyjmowane ustawicznie przez dłuższe okresy, co nie było jeszcze uwzględniane w badaniach mikrobiomu" - tłumaczą autorzy badania. "Niedawno wraz z innymi badaczami pokazaliśmy, że nie tylko użycie antybiotyków i antydepresantów podczas pobierania próbek, ale również wcześniejsze przyjęcia leków, mają związek z mikrobiomem jelitowym. Ten efekt może być 'addytywny' - im więcej lek jest stosowany, tym silniejszy jego wpływ na mikrobiom".

Aby upewnić się w swoim odkryciu, badacze po roku przeprowadzili kolejną analizę mikrobiomu z próbek stolca, choć już na mniejszej grupie uczestników. Potwierdziła ona, że rozpoczęcie lub zaprzestanie przyjmowania leków w tym okresie wywołało wyraźne zmiany w składzie mikrobiomu. Dotyczyło to zwłaszcza leków SSRI, inhibitorów pompy protonowej oraz niektórych antybiotyków.

To odkrycie może posłużyć do wykorzystania badania mikrobioty jelitowej jako skutecznej metody wykrywania substancji i leków w organizmie, np. przez laboratoria kryminalistyczne w sprawach sądowych, w których próbuje się ustalić wydarzenia sprzed nawet kilku lat. Badanie składu mikrobiomu może być też pomocne w medycynie oraz dalszych badaniach nad zdrowiem człowieka.

Źródło: Aasmets O, Taba N, Krigul KL, Andreson R, Estonian Biobank Research Team, Org E. A hidden confounder for microbiome studies: medications used years before sample collection. mSystems 0:e00541-25. https://doi.org/10.1128/msystems.00541-25