Zbadali skutki uboczne antydepresantów. Odkryli znaczące różnice w ich nasileniu
Skutki uboczne antydepresantów to niepożądane efekty działania tych leków w obszarach fizjologii i psychiki. Jakie zmiany wywołują popularne środki? Wcześniej powszechnie znane było tylko prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych, nie zaś ich nasilenie. Naukowcy przeprowadzili nową analizę, tworząc zestawienie popularnych antydepresantów i natężenia wywoływanych przez nie skutków ubocznych, dzięki czemu łatwo można je porównać.
Spis treści:
- Porównali skutki uboczne antydepresantów. Największe takie badanie
- Odkryli zaskakujące efekty fizjologiczne i związki między nimi
- Jak nasilone są skutki uboczne antydepresantów?
Porównali skutki uboczne antydepresantów. Największe takie badanie
Zasadniczą rolą antydepresantów jest zwalczanie objawów depresji - najczęściej poprzez wpływ na stężenie serotoniny w szczelinach synaptycznych, podczas gdy inne wpływają też na noradrenalinę i dopaminę. Wiele tych leków oprócz zmian w neuroprzekaźnictwie wywołuje też skutki uboczne. Częstotliwość ich występowania może się wahać od więcej niż 1 na 10 do 1 na wiele tysięcy pacjentów - to zazwyczaj dobrze przebadana cecha, o której informują ulotki dołączone do opakowania.
Do tej pory nie wiadomo było jednak dokładnie, jak nasilone mogą być te objawy fizjologiczne. Nowa analiza przeprowadzona przez badaczy z Instytutu Psychiatrii, Psychologii i Neuronauki na King's College London i innych brytyjskich ośrodków wypełniła tę lukę na mapie wiedzy i uwydatniła przy okazji nieznane wcześniej powiązania. Publikacja ukazała się w "The Lancet".
Badacze przeprowadzili metaanalizę sieciową i przegląd systematyczny na wielką skalę. Wykorzystali zapisy z baz danych EMBASE, MEDLINE, PsycINFO, ClinicalTrials.gov i FDA od ich utworzenia do 21 kwietnia 2025. W sumie przeanalizowali dane z 26,252 cytowań, 151 badań i 17 raportów FDA, obejmujących dane 58,534 pacjentów z medianą leczenia wynoszącą 8 tygodni. Autorów zaskoczyło to, jak duży rozstrzał w nasileniu skutków ubocznych występuje w porównywanych 27 antydepresantach (32,249 uczestników) oraz placebo (12,614 uczestników).
Odkryli zaskakujące efekty fizjologiczne i związki między nimi
"Zaobserwowaliśmy znaczące klinicznie różnice między antydepresantami w obszarach efektów metabolicznych i hemodynamicznych, wliczając w to różnicę blisko 4 kg w zmianie wagi między agomelatyną i maprotyliną, różnicę ponad 21 uderzeń serca na minutę między fluwoksaminą i nortryptyliną oraz różnicę ponad 11 mmHg w ciśnieniu skurczowym między nortryptyliną a doksepiną" - wyliczają autorzy metaanalizy. Jakie jeszcze działania niepożądane wywołują te substancje?
Autorzy badania odnotowali także powiązanie paroksetyny, duloksetyny, deswenlafaksyny i wenlafaksyny ze zwiększeniem całkowitego cholesterolu oraz duloksetyny ze zwiększeniem glukozy, mimo że wszystkie te leki powiązano z utratą wagi. Z kolei wpływ analizowanych leków przeciwdepresyjnych na stężenia aminotransferazy asparaginianowej (AST), aminotransferazy alaninowej (ALT) czy fosfatazy alkaliczny (ALP), choć odnotowywany, pozostawał nieznaczny.
Analiza nie wykazała natomiast istnienia mocnych dowodów na znaczący klinicznie wpływ antydepresantów na QTc (wskaźnik kardiologiczny) ani też na stężenie sodu, potasu, kreatyniny ani mocznika. Nie zaobserwowano też związków między zmianami w objawach depresyjnych a zaburzeniami metabolicznymi. Szczegółowe dane można prześledzić w tabeli poniżej.
Jak nasilone są skutki uboczne antydepresantów?
Autorzy stworzyli tabelę (tzw. kilim plot), która przedstawia wyniki metaanalizy sieciowej. Na osi pionowej wymieniono parametry fizjologiczne, takie jak masa ciała, całkowity cholesterol (mmol/L), glukoza (mmol/L), tętno (uderzenia na minutę), skurczowe ciśnienie krwi (mmHg), rozkurczowe ciśnienie krwi (mmHg), skorygowany odstęp QT (QTc, ms), sód (mmol/L), potas (mmol/L), aminotransferaza alaninowa (ALT, U/L), aminotransferaza asparaginianowa (AST, U/L), fosfataza alkaliczna (ALP, U/L), bilirubina (μmol/L), mocznik (mmol/L) i kreatynina (μmol/L).
Na osi poziomej zestawiono popularne antydepresanty, takie jak agomelatyna, amitryptylina, bupropion, citalopram, klomipramina, dezypramina, deswenlafaksyna, doksepina, duloksetyna, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, imipramina, levomilnacipran, maprotylina, mianseryna, milnacipran, mirtazapina, moklobemid, nortyptylina, paroksetyna, fenelzyna, reboksetyna, selegilina, sertralina, trazodon, trimipramina, wenlafaksyna, wilazodon i wortioksetyna.
Im bardziej dany lek obniża dany parametr, tym komórka w tabeli ma bardziej intensywną niebieską barwę. Im efekt jest większy (przykładowo wzrost tętna w przypadku imipraminy), tym kolor czerwony jest bardziej intensywny. Kolor biały reprezentuje nieznaczną różnicę, a kolor szary - brak powiązania.
Źródło: Pillinger, T., et al. (2025). The effects of antidepressants on cardiometabolic and other physiological parameters: a systematic review and network meta-analysis. The Lancet. doi.org/10.1016/s0140-6736(25)01293-0
Zobacz również:
***
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 87 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
