Mijający rok przyniósł wiele zmian nie tylko w sferze polityczno-gospodarczej czy społecznej. Procesy geologiczne panujące na naszej planecie nie zwolniły tempa: płyty tektoniczne nadal się poruszały ze swoją prędkością, masywy górskie wypiętrzały, wulkany wybuchały oraz dochodziło do zagadkowych trzęsień ziemi. Przyjrzyjmy się zmianom na Ziemi, do jakich doszło w przeciągu ostatnich 12 miesięcy.
Według teorii tektoniki płyt litosfera nie jest jednolitą masą - składa się ona z licznych płyt oceanicznych i kontynentalnych, które względem siebie się przesuwają. Ruchy takich "kier" w zależności od tego, czy nasuwają się na siebie, czy odsuwają, powodują wypiętrzanie pasm górskich lub powstawanie rowów kontynentalnych, a w przypadku płyt oceanicznych - stref ryftowych.
Procesy zachodzące w litosferze w ciągu ostatniego roku wywołały wiele zjawisk naturalnych, jak wybuchy wulkanów czy trzęsienia ziemi. Ponadto nasuwcze ruchy płyt spowodowały dalsze podnoszenie się niektórych masywów górskich. Podmorskie strefy ryftowe natomiast przyczyniły do powiększania się oceanów w niektórych miejscach.
Strefa ryftowa znajdująca się na środku Oceanu Atlantyckiego przyczynia się do jego dalszego rozszerzania. Proces ten zachodzi nieregularnie. W ciągu ostatniego roku północna część Atlantyku powiększyła się o 2,5 centymetra, a południowa - o 3,4 centymetra.
Najszybciej proces "powiększania się" oceanu zachodzi na Pacyfiku w okolicach Wyspy Wielkanocnej. Płyta pacyficzna oddaliła się w ciągu roku od Ameryki Południowej "aż" o 10,2 centymetra. W skali dekady ocean poszerza się tutaj o jeden metr.
Oczywiście, gdzie w jednym miejscu dochodzi do rozszerzania się płyt oceanicznych, to w innym "kry" są subdukowane, czyli grzebane pod inną płytą kontynentalną lub oceaniczną. W takich miejscach zazwyczaj bardzo często dochodzi do wybuchów wulkanów.
Dokładnie 20 października tego roku wybuchł wulkan Aso znajdujący się na japońskiej wyspie Kiusiu. Kataklizm nie był niczym nadzwyczajnym dla tej części świata, ponieważ Japonia znajduje się w strefie subdukcji - płyta pacyficzna i filipińska zderzają się tutaj z kontynentalną płytą euroazjatycką.
Przeczytaj też: Japonia. Wybuch wulkanu Aso na wyspie Kiusiu. Ogłoszono alarm trzeciego stopnia
Tytuł najbardziej medialnego wulkanu 2021 roku należy się zdecydowanie Cumbre Vieja na wyspie La Palma. Kataklizm na Wyspach Kanaryjskich nie miał nic wspólnego z przemieszczaniem się płyt tektonicznych, a z miejscową "plamą gorąca" występującą tutaj pod powierzchnią Ziemi.
Wulkan na La Palmie wybuchł we wrześniu, a jego eksplozja trwa do dzisiaj. Pomimo uspokojenia się żywiołu, nadal z wulkanicznego stożka wydobywają się kłęby dymu i strumienie lawy.
Nie można zapomnieć jeszcze o przebudzeniu się Etny w lutym 2021 roku. W kolejnym miesiącu natomiast wybuchł wulkan Fagradalsfjall na Islandii, a w maju doszło do eksplozji wulkanu Stromboli na Wyspach Liparyjskich. Jednym słowem - mijający rok nie był spokojnym dla naszej planety.
Kolejnym żywiołem powodowanym pośrednio i bezpośrednio przez procesy zachodzące w ziemskiej litosferze są trzęsienia ziemi. Ilość tego, ile zatrzęsła się ziemia w różnych miejscach na świecie, możemy wymieniać w tysiącach. Jak się okazuje nie wszystkie trzęsienia ziemi miały pochodzenie tektoniczne.
Pod koniec października w okolicach zbiornika Monticello w Karolinie Południowej w USA doszło do serii niewielkich wstrząsów, które wywołało... jezioro. Okazało się, że nawet w strefie asejsmicznej trzęsienia ziemia mogą się zdarzyć. Za zagadkowymi wstrząsami stały procesy związane ze ślizganiem się górnych warstw skalnych, w szczeliny których docierała woda wywierając ciśnienie, co doprowadziło do przesuwania się całych mas gruntu.
Wracając do tektoniki płyt, w miejscach, gdzie dwie płyty kontynentalne się zderzają wypiętrzają się pasma górskie. Najbardziej imponującym przykładem są Himalaje, które powstały wskutek nasuwania się płyty indyjskiej na euroazjatycką. Jest to również miejsce, gdzie góry rosną najszybciej na świecie. W ciągu ostatniego roku masyw podniósł się o około jeden centymetr.
Wędrując po Tatrach, często nie zastanawiamy się nad tym, że jest to dalej "żywe" pasmo górskie. Z powodu nacierania płyty afrykańskiej oraz ruchów wewnątrz samej płyty euroazjatyckiej Tatry urosły w przeciągu ostatnich 12 miesięcy o 6-8 milimetrów. Najszybciej proces zachodzi w Tatrach Zachodnich, gdzie maksymalne tempo wynoszenia oceniono na 8,4 milimetra na rok.
Możemy być pewni, że kolejny rok na pewno przyniesie podobną siłę zjawisk geologicznych, jak w mijającym 2021. Miejmy tylko nadzieję, że ludzie będą na nie bardziej przygotowani, a system ostrzegania przez kataklizmami będzie efektywniejszy.
