Dlaczego David Bowie miał dwukolorowe tęczówki? To objaw choroby

Z danych GUS wynika, że w Polsce żyje ponad 1,8 mln osób z dysfunkcją wzroku. Postępy w okulistyce pozwalają coraz lepiej leczyć takie schorzenia, jak zaćma, jaskra, choroby siatkówki, w tym plamki. Jednak bez wdrożenia zintegrowanej strategii postępowania w okulistyce, niemożliwa jest skuteczna opieka nad chorymi, w tym pacjentami z zapaleniem błony naczyniowej oka, które jest trzecią główną przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych.

Postępy w okulistyce sprawiły, że poziom usług okulistycznych w Polsce jest porównywalny do ich poziomu w najbardziej rozwiniętych krajach europejskich. Polska okulistyka niezwykle szybko rozwinęła się na początku lat 90. XX w. Między innymi dzięki zakupowi nowoczesnego sprzętu oraz wykształceniu kadry okulistów możliwe było osiągnięcie poziomu europejskiego w początkach nowego stulecia. 

Nowoczesne leczenie zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem pozwala w wielu przypadkach na zahamowanie choroby, a nawet prowadzi do poprawy widzenia. Postępy w przeszczepianiu rogówki, wprowadzenie nowoczesnych metod leczenia stożka rogówki, innowacyjne operacje przeciwjaskrowe, wykorzystujące technikę endoskopową, to jedne z ważniejszych zmian na przestrzeni ostatnich lat.  

Jednak procesowi dynamicznych zmian w procedurach okulistycznych nie towarzyszyła wystarczająca zmiana w zakresie opieki nad pacjentem. Konsekwencją tego stanu jest brak zintegrowanego podejścia do diagnostyki i leczenia, wydłużony i utrudniony dostęp do lekarzy specjalistów oraz brak programów edukacyjnych na temat profilaktyki oraz chorób oczu, takich jak np. zapalenie błony naczyniowej oka.

- Zapalenie błony naczyniowej jest trzecią przyczyną ślepoty w krajach rozwiniętych. Częstość jego występowania waha się od 52 do 93 przypadków na 100 000 osób na rok. Schorzenie to jest niestety w Polsce zbyt późno rozpoznawane, co wiąże się z opóźnieniem rozpoczęcia leczenia. Zapalenia błony naczyniowej stanowią poważny problem medyczny, a także socjoekonomiczny, gdyż szczyt zachorowań przypada na wiek produkcyjny, między 20. a 40. rokiem życia. 

Narząd wzroku jest najważniejszym zmysłem człowieka. Dzięki oczom odbieramy aż  80 proc. informacji pochodzących ze świata zewnętrznego. Dla chorych z zapaleniem błony naczyniowej oka oznacza to wyłączenie z życia - powiedziała dr hab. n. med. Agnieszka Kubicka-Trząska z Kliniki Okulistyki i Onkologii Okulistycznej Katedry Okulistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie.

Zapalenie błony naczyniowej oka (ZBNO) to schorzenie o niejasnym pochodzeniu. Dzieli się je na stany zapalne o podłożu infekcyjnym oraz nieinfekcyjnym czyli autoimmunologiczne zapalenia błony naczyniowej. Te ostatnie stanowią 70-90 proc. wszystkich zapaleń błony naczyniowej w krajach rozwiniętych.  Wielokierunkowe analizy podkreślają, że jednym z powodów niskiej liczby rozpoznań tej choroby może być wiek pacjentów. Ponad 80 proc. chorych placówek okulistycznych to osoby w wieku 50-80 lat, tracące wzrok lub niewidome w wyniku chorób oczu lub takie, u których dysfunkcja wzroku związana jest z wiekiem chorego. 

Nieleczone zapalenie błony naczyniowej oka może prowadzić do powikłań takich, jak: zaćma, torbielowaty obrzęk plamki, jaskra, odwarstwienie siatkówki, co może powodować nieodwracalną utratę widzenia. Leczenie ZBNO jest dużym wyzwaniem ze względu na długotrwały proces diagnostyczny i terapeutyczny. Obecnie dostępne metody leczenia pozwalają jednak u większości chorych na zahamowanie choroby, a nawet cofnięcie jej skutków pod warunkiem odpowiednio wcześnie podjętego leczenia i regularnego monitorowania stanu pacjenta.

- Poziom usług okulistycznych w Polsce jest bardzo dobry, porównywalny ze standardami europejskimi, natomiast głównym problemem naszych pacjentów jest dostępność do tych usług, co wiąże się z długim okresem oczekiwania na wizytę u specjalisty. Leczenie zapalenia błony naczyniowej według światowych wytycznych powinno nastąpić zaraz po pojawieniu się pierwszych objawów choroby. Brak podjęcia leczenia lub jego opóźnienie u chorych na zapalenie błony naczyniowej oka prowadzi do nieodwracalnego pogorszenia widzenia, a nawet jego utraty, jako wynik toczącego się zapalenia, jak również rozwijających się w jego przebiegu poważnych miejscowych powikłań. 

Należy również podkreślić, iż terapia steroidowa, uważana za terapię pierwszego rzutu w leczeniu ZBN również niesie ze sobą szereg działań niepożądanych. W ostatnim czasie w wielu dziedzinach medycyny podkreśla się konieczność wprowadzania tzw. indywidualizacji leczenia. Zastosowanie terapii dopasowanej do potrzeb pacjenta, w tym leczenia biologicznego, pozwala na zmniejszenie dawki i skrócenie czasu leczenia steroidami, minimalizując przy tym ryzyko rozwoju działań niepożądanych oraz przyczyniając się do uzyskania kontroli nad stanem zapalnym - powiedziała dr hab. n. med. Agnieszka Kubicka-Trząska.

Według Światowej Organizacji Zdrowia kompleksowa opieka okulistyczna może zapobiec upośledzeniu i utracie wzroku aż u 80 proc. chorych. WHO zaapelowało w 2014 r. do rządów krajów o wprowadzenie narodowych programów ograniczających natężenie chorób narządu wzroku, poprawiając tym samym dostęp do kompleksowej diagnostyki, leczenia i rehabilitacji medycznej w zakresie okulistyki. Równie istotną rolę powinna odgrywać profilaktyka pierwotna chorób narządu wzroku ze szczególnym uwzględnieniem obowiązkowych badań okresowych i przesiewowych.

W świecie coraz bardziej zaawansowanym technologicznie, w którym urządzenia elektroniczne negatywnie wpływają na oczy, będzie wzrastać liczba osób z wadami i schorzeniami wzroku. Niezmiennie ważnym elementem jest zatem podnoszenie świadomości na temat zapobiegania chorobom oczu.

Za wdrożenie kompleksowej opieki oraz finansowania skutecznego leczenia przemawiają również względy ekonomiczne. Według danych z 2015 r. wydatki ZUS 1,5-krotnie przewyższały wydatki NFZ na leczenie zapalenia błony naczyniowej oka. Zintegrowane postępowanie w obszarze okulistyki realizować będzie nie tylko priorytet w postaci poprawy zdrowia pacjentów, ale również pomoże zapobiec narastającym konsekwencjom utraty produktywności pacjentów okulistycznych, w tym chorych na ZBNO.