Wszystko o BIOSie

BIOS uaktywnia się w momencie włączenia komputera i przejmuje "władzę" nad nim do momentu załadowania właściwego systemu operacyjnego z dysku twardego, dyskietki lub innego nośnika pamięci masowej. Po włączeniu zasilania najpierw testowany jest procesor, potem pamięć ROM i RAM, następnie sterowniki przerwań i inne układy specjalizowane na płycie głównej, a w końcu urządzenia peryferyjne, takie jak klawiatura, dyski itd. W ostatniej fazie testu wykrywane są rozszerzenia BIOS-u zlokalizowane na kartach sterowników; następuje ich inicjalizacja i uruchomienie niezbędnych podprogramów.

W razie wykrycia jakichkolwiek błędów wyświetlany jest odpowiedni komunikat bądź z głośniczka komputera wydobywa się sygnał. W dalszej części procedury inicjalizacji BIOS-u komputer zaczyna dopominać się o system operacyjny. Przeszukuje on po kolei, w zależności od ustawienia, nośniki pamięci masowej, np. najpierw poszukuje go w pierwszej stacji dysków, a potem - gdy nie znajdzie - na pierwszym dysku twardym. Kolejność poszukiwania systemu można zmienić przestawiając odpowiednią opcję w programie konfiguracyjnym BIOS-u. Przyspiesza to start komputera (po co przeszukiwać zbędne miejsca). Nieważne, jaki system operacyjny (Linux, Windows czy MS DOS) jest zainstalowany na komputerze, zawsze może on korzystać z zasobów maszyny dzięki temu, że komputer ma BIOS, który udostępnia szereg funkcji obsługi poszczególnych urządzeń.

Główny program BIOS-u jest zapisany w pamięci ROM (obecnie: FlashROM), lecz ponieważ korzysta on również ze zmiennych, to konieczne było umieszczenie wartości tych zmiennych w pamięci RAM. Część z tych zmiennych (np. aktualna data wraz z godziną, hasło zabezpieczające BIOS, ustawienia dysków twardych) musi być przechowywana w pamięci przez cały czas, niezależnie od tego, czy komputer pracuje czy nie. Informacje te są przechowywane w podtrzymywanej bateryjnie pamięci CMOS, a zmiany poszczególnych wartości dokonywane są za pośrednictwem specjalnego programu (SETUP) umieszczonego wraz z BIOS-em w kostce ROM.

Setup - konfiguracja

Program Setup umożliwiający zmianę parametrów BIOS-u, w zależności od producenta może mieć różny wygląd, a nawet różnić się interfejsem (zwykle Setup obsługiwany jest klawiaturą, jednak BIOS-y niektórych producentów, np. American Megatrends, dysponują interfejsem okienkowym obsługiwanym myszką). Odpowiednie skonfigurowanie Setupu może znacznie zwiększyć wydajność komputera, jednak jeżeli z czymś przesadzimy albo włączymy niepotrzebnie jakieś opcje, nasz komputer może w ogóle nie wystartować lub odmawiać nam posłuszeństwa co chwilę. Proponuję więc rozpoczynanie "zabawy" z BIOS-em z dużą ostrożnością - przy jakichkolwiek modyfikacjach ustawień należy spisać na kartce dotychczasową konfigurację i w razie niepowodzenia, po ponownym włączeniu komputera, powrócić do poprzednich ustawień.

Zanim zapoznamy się z funkcjami BIOS-u przedstawionymi w ramkach, warto poznać pokrótce zasadę działania komputera opisaną w ramce "Komputer - jak to działa". Po zapoznaniu się z nią możemy przejść do modyfikacji ustawień BIOS-u. Należy w tym celu otworzyć Setup - podczas uruchamiania wcisnąć klawisz "Delete" (w większości komputerów). Jeżeli komputer pozwoli nam "wejść" do BIOS-u, powinniśmy zobaczyć szereg opcji do wyboru (rys. 1), podzielonych na kilka kategorii opisanych w ramkach. Należy tylko wspomnieć, że wymienione przez nas opcje nie muszą być dostępne w każdej wersji BIOS-u, może też tak się zdarzyć, że pewne BIOS-y mają tych funkcji znacznie więcej lub też występują one pod innymi nazwami albo w innych kategoriach. Dzieje się tak dlatego, że Setupy BIOS-ów z reguły nie udostępniają wszystkich funkcji konfiguracyjnych BIOS-u i tu z pomocą mogą przyjść odpowiednie programy pozwalające dokonywać zmiany niektórych ustawień BIOS-u z poziomu systemu operacyjnego.