Gra dwóch resortów

Stan wojenny traktowano jako działanie ostateczne w sytuacji, gdy wyczerpane zostaną wszystkie inne, zwłaszcza polityczne, sposoby rozwiązania kryzysu. Sztab Generalny Wojska Polskiego nie przewidywał bezpośredniej konfrontacji wojska z załogami robotniczymi. Miało ono co najwyżej wspierać działania formacji Milicji Obywatelskiej.

Taki właśnie punkt widzenia reprezentowali generałowie Wojciech Jaruzelski i Florian Siwicki. Uważali, że rola wojska powinna się ograniczać wyłącznie do ochrony obiektów, działań demonstracyjnych, niezbędnej izolacji rejonu działania sił MO oraz do ich wsparcia logistycznego. Sztab Generalny nie brał udziału w przygotowaniu operacji internowania. Organizował to sztab Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

W planowaniu priorytetowo potraktowano: ochronę obiektów państwowych o szczególnym znaczeniu, a także najważniejszych linii komunikacyjnych, zabezpieczenie realizacji przez MSW określonych zadań technicznych związanych z zablokowaniem łączności, osłonę aglomeracji miejskich uznanych za najbardziej zagrożone oraz jednostek MO w toku działań przywracających naruszony porządek publiczny, przejęcie kierowania ruchem lotniczym na obszarze kraju, zabezpieczenie samolotów Aeroklubu PRL i uszczelnienie granicy morskiej państwa. Do wymienionych zadań planowano użyć około 70 tysięcy żołnierzy.

Ochroną sił wojskowych objęto 440 obiektów, które wytypowano w porozumieniu z resortem spraw wewnętrznych. Wśród nich znalazły się obiekty łączności, Polskiego Radia i Telewizji, składy rezerw państwowych, zakłady przemysłowe, radzieckie stacje łączności troposferycznej, lotniska i inne obiekty (na przykład urządzenia rurociągu "Przyjaźń", rozdzielnie energii elektrycznej, mennice i wytwórnie papierów wartościowych, rejony przeładunkowe). W Warszawie w sposób szczególny potraktowano budynki zajmowane przez kierownictwa PZPR, rządu PRL, ministerstw Obrony Narodowej i Spraw Wewnętrznych oraz arterie komunikacyjne wykorzystywane przez VIP-ów w bieżącej działalności. We wspólnych ustaleniach Sztabu Generalnego WP i sztabu MSW określono w stolicy sektory, w których znajdowały się obiekty wymagające szczególnej ochrony.

Do tego celu zaplanowano użyć ponad 10 tysięcy żołnierzy, w większości (7,2 tysiąca) z jednostek Obrony Terytorialnej Kraju. Z wojsk operacyjnych planowano wykorzystać około tysiąca żołnierzy (wśród nich z wojsk powietrznodesantowych) którzy mieli przejąć i ochraniać najważniejsze obiekty łączności rządowej oraz Polskiego Radia i Telewizji, głównie w Warszawie.

Za niezwykle ważne uznano zabezpieczenie broni i amunicji oraz materiałów wybuchowych. Zorganizowano system przyspieszonego odbioru przez wojsko takich środków produkowanych przez zakłady przemysłowe oraz posiadanych przez niektóre z nich do prowadzenia prób i badań. Zaplanowano wywóz takich produktów z zakładów oraz deponowanie ich w składnicach wojskowych lub okresowo w innych jednostkach znajdujących się w pobliżu. Broń, amunicja i materiały wybuchowe używane w zakładach do prób i badań miały być wydawane z depozytu wojska w ilościach niezbędnych na jeden dzień. Broń, amunicja i materiały wybuchowe miały być przewożone pod ochroną żołnierzy wydzielonych z niektórych jednostek wojskowych.

Systemem odbioru produkcji specjalnej objęto dziewięć najważniejszych zakładów: Zakłady Przemysłu Metalowego imienia H. Cegielskiego w Poznaniu, Zakłady "Predom-Prespol" w Niewiadowie koło Łodzi, Zakłady Mechaniczne w Radomiu, Zakłady Mechaniczne w Skarżysku Kamiennej, Hutę Batory, Hutę Łabędy, Hutę Stalowa Wola, Fabrykę Obrabiarek Specjalnych "Ponar-Tarnów" i Fabrykę Maszyn Rolniczych "Agromet" w Czarnej Białostockiej.

W celu przejęcia przez wojsko funkcji organów cywilnej służby ruchu lotniczego planowano utworzyć centralny ośrodek koordynacji ruchu lotniczego na Centralnym Stanowisku Dowodzenia Wojsk Obrony Powietrznej Kraju w Warszawie, a także rejonowe ośrodki koordynacji ruchu lotniczego na stanowiskach dowodzenia korpusów OPK w Warszawie, Bydgoszczy i Wrocławiu. Ponadto przewidziano przejęcie nadzoru nad cywilnymi ośrodkami kierowania ruchem lotniczym i wieżami kontrolnymi na lotniskach.

Zadanie zorganizowania wojskowych ośrodków koordynacji ruchu lotniczego w przestrzeni powietrznej kraju oraz nadzór nad cywilnymi ośrodkami kierowania i załogami wież kontrolnych na lotniskach: Warszawa, Babice, Gdańsk, Zegrze Pomorskie, Mierzęcice, Wrocław, powierzono jednostkom wojsk OPK. Nadzór nad obsadami wież kontrolnych na lotniskach: Warszawa-Okęcie, Kraków, Rzeszów, Poznań, Babimost, Goleniów, Bydgoszcz, powierzono jednostkom Wojsk Lotniczych.

Oddzielny problem stanowiły lotniska i samoloty Aeroklubu PRL, który w całym kraju posiadał 32 lotniska, gdzie bazowało ponad 220 samolotów różnych typów. Ponadto był współużytkownikiem ośmiu lotnisk wojskowych oraz dwóch należących do zakładów WSK PZL Świdnik i Mielec, na których znajdowało się około 90 samolotów aeroklubu. Maszyny z 30 lotnisk aeroklubowych zaplanowano przebazować na lotniska wojskowe, a z dwóch lotnisk (Zamość i Lublin) - na lotnisko Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL Świdnik.

Niezwykle ważnym i złożonym problemem była organizacja blokady lotnisk cywilnych i współużytkowanych przez lotnictwo wojskowe, PLL LOT i Aeroklub PRL. Zaplanowano blokadę powietrzną wszystkich lotnisk cywilnych lub samolotów na lotniskach.

Blokowanie maszyn dotyczyło pięciu lotnisk cywilnych oraz czternastu współużytkowanych. Samoloty PLL LOT i Aeroklubu PRL na lotniskach współużytkowanych miały być blokowane przez jednostki lotnictwa wojskowego, będące głównymi użytkownikami. Podobne zadania miał realizować 49 Pułk Śmigłowców (na lotniskach cywilnych Gdańsk i Kętrzyn), 47 Szkolny Pułk Śmigłowców i 60 Lotniczy Pułk Szkolny (lotniska Rzeszów, Mielec i Świdnik). Lotnisko Kętrzyn miał blokować 41 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego z Malborka, a lotniska Mielec i Świdnik - 58 Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy.

W celu wzmocnienia pola radiolokacyjnego na obszarze kraju w czasie pokoju zaplanowano doprowadzić do gotowości numer 1 wszystkie stacje radiolokacyjne rozwiniętych pododdziałów radiotechnicznych oraz do gotowości numer 2 po jednej stacji radiolokacyjnej pododdziałów o niepełnych stanach osobowych i skadrowanych. Wszystkie pododdziały radiotechniczne pierwszej linii na wybrzeżu morskim oraz wzdłuż zachodniej i południowo-zachodniej granicy lądowej miały prowadzić całodobowe dyżury z włączonymi stacjami radiolokacyjnymi. System ten stwarzał duże możliwości wykrywania własnych oraz obcych samolotów i śmigłowców na małych wysokościach.

W procesie planowania dużo uwagi poświęcono uszczelnieniu i ochronie granicy morskiej. Z udziałem specjalistów z Marynarki Wojennej Sztab Generalny WP zorganizował wzmożony reżim rozpoznania i nasłuchu radiowego w strefie operacyjnej Marynarki Wojennej i pomocniczych jednostek pływających. Zamierzano to osiągnąć przez rozwinięcie systemu dozorów bliskich i redowych, wzmocnienie rozpoznania i ochrony wojskowych basenów portowych (w tym okrętów przebazowanych do stoczni remontowej MW), ześrodkowanie jednostek pływających gospodarki narodowej w portach Gdynia, Gdańsk, Kołobrzeg i Świnoujście oraz zorganizowanie ich kontroli i ochrony. Do wykonania tych zadań przewidziano użycie 78 okrętów I linii i 27 okrętów II linii (w tym siły i środki Morskiej Brygady Ochrony Pogranicza) oraz około 1250 żołnierzy.

Poprawa położenia operacyjnego wojsk, wzmocnienie pola radiolokacyjnego i ochrona lotnisk oraz portów miały również ułatwić uniknięcie ich blokady w garnizonach, na lotniskach i w bazach morskich oraz zapewnić swobodę manewru, a także działania w wypadku interwencji wojskowej państw ościennych.

Argumentem przeciw obcej interwencji było między innymi zapewnienie niezakłóconego zaopatrywania wojsk radzieckich stacjonujących w Polsce i NRD oraz wymiany towarowej między Polską a ZSRR. Ochroną zaplanowano objąć najważniejsze węzły kolejowe, drogowe, stacje towarowe i rozrządowe, wiadukty i mosty na trzech drogach samochodowych (łącznie 1790 kilometrów) i trzech liniach kolejowych (łącznie 1750 kilometrów).

Za najważniejsze uznano trasy samochodowe prowadzące:

od Małaszewicz przez Siedlce, Warszawę, Kutno, Poznań do Kostrzyna;

od Hrubieszowa przez Kielce, Katowice, Brzeg do Zgorzelca;

od Kutna przez Włocławek, Bydgoszcz, Grudziądz do Gdańska.

Do najważniejszych linii kolejowych zaliczono linie prowadzące:

od Małaszewicz przez Łuków, Skierniewice, Kutno, Poznań do Słubic;

od Hrubieszowa przez Zamość, Staszów, Katowice, Wrocław do Zgorzelca;

od Kutna przez Toruń, Bydgoszcz do Gdańska.

Każda z wymienionych tras była podzielona na odcinki o długości od 300 do 400 kilometrów, za których ochronę odpowiadali dowódcy jednostek wojsk kolejowych i drogowych. System ochrony składał się z posterunków ochronnych oraz wojskowych punktów kontroli ruchu.

W celu zapewnienia niezakłóconego przepływu informacji między centralnymi władzami i wojewódzkimi zorganizowano awaryjny system łączności, zaplanowano wykorzystanie radiostacji stacjonarnych 15 garnizonowych węzłów łączności w 15 wojewódzkich sztabach wojskowych oraz 34 radiostacje polowe średniej mocy oddziałów i pododdziałów łączności w 34 pozostałych WSzW.

Przygotowano również i utrzymywano w gotowości do działania system przewozu poczty specjalnej transportem lotniczym i samochodowym. W opracowanych planach określono osiem tras przelotu samolotów i śmigłowców oraz 13 samochodowych. Do tego celu wydzielono trzy samoloty An-2 z WL, pięć An-2, dziesięć śmigłowców Mi-2 i osiem Mi-8 z Pułku Lotniczego MSW na każdą trasę oraz po jednym samochodzie.

W celu wzmocnienia niektórych jednostek i instytucji wojskowych planowano rozwinąć lub uzupełnić mobilizacyjnie 85 batalionów oraz innych pododdziałów przeznaczonych głównie do ochrony obiektów, 10 dywizyjnych piekarni polowych, 43 sądy, prokuratury i sekcje Wojskowej Służby Wewnętrznej. Uzupełnieniu podlegały też wszystkie WSzW.

Płynność zaopatrywania wojsk, wykonujących zadania specjalne poza macierzystymi garnizonami, w chleb i artykuły mięsne zamierzano zapewnić za pomocą rozwiniętych piekarni i rzeźni polowych, a ciągłość zabezpieczenia medycznego - przez etatowe siły i środki medyczne związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów. W razie konieczności planowano w ciągu 48 godzin zwiększyć o 50 procent bazę szpitalną.

Od początku prac organizacyjno-planistycznych współpraca z resortem spraw wewnętrznych odbywała się między wydzieloną grupą oficerów Sztabu Generalnego WP, Zarządem I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Komendą Główną MO. Uznawano, że podstawę współdziałania mogą stanowić przyjęte w 1974 roku "Zasady współpracy między MON i MSW". Wymagały one jednak uaktualnienia, co czyniono na bieżąco w miarę postępu prac nad przygotowaniami stanu wojennego.

W trakcie opracowywania zagadnień interesujących oba resorty dokonywano wymiany informacji i uzgodnień koncepcji działania podległych sił i środków. Przygotowano wymianę grup operacyjnych między MSW i Sztabem Generalnym WP oraz dowództwami okręgów wojskowych i właściwymi komendami MO. Przeprowadzono grę decyzyjną kierownictw obu resortów i treningi kierownictw wojewódzkich komend MO i WSzW z udziałem dowództw związków taktycznych. Zgrywaniu sił wojskowych (WSW, WOWewn) i MO służyły również wspólne akcje patrolowe i porządkowe.

W ramach zabezpieczenia kwatermistrzowskiego oddziałów prewencyjnych MO przygotowano do wydania 21 tysięcy łóżek, śpiworów oraz podgłówków i materacy, a także kilkadziesiąt tysięcy kompletów bielizny pościelowej i koców oraz kilkadziesiąt cystern wodnych. Wyznaczone jednostki wojskowe miały przyjąć na zakwaterowanie i wyżywienie około 14 tysięcy funkcjonariuszy MO.

Franciszek Puchała

Śródtytuły pochodzą od redakcji portalu INTERIA.PL