RMF 24: 10 największych odkryć naukowych 2014 roku
Misja sondy Rosetta i lądowanie próbnika Philae na powierzchni jądra komety 67P/Churiumov-Gerasimenko otwiera listę największych osiągnięć naukowych roku, ogłoszoną tradycyjnie pod koniec roku przez czasopismo "Science". Na liście 10 czołowych odkryć 2014 roku są między innymi także przełomowe prace z medycyny, robotyki, biologii i paleontologii.
Rosetta i jej lądownik stały się głośne w listopadzie, kiedy Philae - jako pierwszy skonstruowany przez człowieka obiekt - opadł na powierzchnię jądra komety 67P. Emocjonujący manewr - jak się później okazało - nie przebiegł dokładnie zgodnie z planem. Nie zadziałały systemy, które miały zakotwiczyć próbnik w miejscu lądowania, dlatego dwukrotnie jeszcze się odbił by utknąć w przekrzywionej pozycji pod klifem.
Zarówno dane z samego lądownika, jak i macierzystej sondy Rosetta przyniosły już istotne dane na temat budowy komety. Można oczekiwać, że w miarę zbliżania się 67P do Słońca te dane będą jeszcze ciekawsze. Zestaw spektrometrów ROSINA (Rosetta Orbiter Sensor for Ion and Neutral Analysis) pomógł już zidentyfikować w otoczce jądra cząsteczki wody, metanu, wodoru, a także rzadszych substancji, jak formaldehyd, czy cyjanowodór. Dalsze badania powinny pomóc w weryfikacji teorii, jakoby komety mogły przynieść na Ziemię wodę i cząsteczki organiczne i w ten sposób pomóc w pojawieniu się życia.
"Lądowanie Philae było zadziwiającym sukcesem, które stało się głośne na całym świecie, ale przełomowe znaczenie ma całą misja Rosetty, która pomoże naukowcom śledzić cały proces przemian komety podczas zbliżania się do Słońca" - mówi Tim Appenzeller z "Science". "Przełomowe odkrycia powinny albo rozwiązywać jakiś problem, a którym nauka nie mogła sobie od dawna poradzić, albo otwierać możliwości dalszych badań" - dodaje Robert Coontz. W przypadku Rosetty większość istotnych badań jest jeszcze przed nami.
Pozostałe 9 odkryć naukowych, na które "Science" zdecydowało się w tym roku zwrócić uwagę, zaprezentowano już w przypadkowej kolejności.
Badania przemiany dinozaurów w ptaki: seria prac, które na podstawie porównania szkieletów odsłaniają, w jaki sposób ptaki dopracowały się lżejszego szkieletu, rozwinęły w wiele gatunków i przeżyły katastrofę sprzed 66 milionów lat.
Młoda krew leczy dolegliwości starości: badacze zademonstrowali tu, że krew pobrana od młodej myszy, a nawet sam zawarty w niej czynnik GDF11, może "odmłodzić" mięśnie i mózg starych myszy. Na tej podstawie rozpoczęto już testy kliniczne, w których pacjenci cierpiący na chorobę Alzheimera otrzymują osocze krwi młodych dawców.
Roboty, które współpracują: nowe oprogramowanie i interaktywne małe roboty pokazały, że są w stanie - jak termity - wspólnie i bez nadzoru ze strony człowieka, wykonywać proste zadania.
Układy scalone naśladujące architekturę mózgu: inżynierowie IBM i innych firm stworzyli pierwsze dużej skali układy scalone, które w swojej pracy naśladują metody opracowywania informacji typowe dla ludzkiego mózgu.
Odbudowa komórek beta: dwie grupy naukowców opracowały niezależne, laboratoryjne metody hodowli komórek, przypominających wydzielające insulinę komórki beta trzustki, co daje nowe możliwości badań nad cukrzycą.
Indonezyjska sztuka jaskiniowa: badacze odkryli, że rysunki odkryte w jaskini w Indonezji pochodzą nie sprzed 10 tysięcy, ale blisko 40 tysięcy lat, co oznacza, że "artyści" z Azji tworzyli obrazki, które możemy uważać za sztukę nie później, a może nawet wcześniej, niż nasi przodkowie w Europie.
Manipulacje pamięcią: badacze wykorzystali optogenetykę, technikę umożliwiającą manipulowanie aktywnością neuronów z pomocą światła, by zmienić emocjonalny wydźwięk wspomnień u myszy, usunąć jedne wspomnienia i wprowadzić inne, fałszywe.
CubeSats: miniaturowe, tanie satelity w kształcie sześcianu o boku 10 centymetrów, wystrzeliwano na orbitę w celach edukacyjnych już od lat, w mijającym roku jednak zaczęły przynosić pierwsze wyniki faktycznych naukowych badań.
Rozszerzanie alfabetu genetycznego: badacze skonstruowali bakterię E. coli, której DNA prócz normalnych nukleotydów, guaniny, tyminy, cytozyny i adeniny zawiera jeszcze dwa inne X i Y. Taka syntetyczna bakteria nie może się poza laboratorium rozmnażać, naukowcy chcą je wykorzystać do tworzenia nowych białek na zamówienie.
"Science" zwraca też uwagę na inne dziedziny, które w tym roku miały istotne znaczenie. Podkreśla między innymi reakcję na epidemię wirusa Ebola w Afryce Zachodniej, badania zmian pokrywy lodowej w Arktyce czy rozwój nowych, złożonych metod immunoterapii w walce z nowotworami.
