Niezwykłe odkrycie na Mazurach. To pozostałości dawnego osadnictwa

Znaleziska dokonała grupa archeologów ze Stowarzyszenia Ochrony Dziedzictwa Kulturowego, prowadząc wyprzedzające badania archeologiczne w Mikołajkach. Na jednym wzgórzu niedaleko jeziora Mikołajewskiego, odkopali pozostałości konstrukcji z czasów epoki żelaza oraz późnego średniowiecza. Może to być jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych regionu w tym roku.

W okolicach szczytu archeolodzy odkryli ślady epoki żelaza w postaci 70-centymetrowej granitowej steli, przy której znajdowały się fragmenty ceramicznych naczyń. Dodatkowo niedaleko steli znaleźli jamę wypełnioną fragmentami kolejnych naczyń. Według ustaleń archeologów pod kierunkiem Macieja Strońskiego, miejsce było związane z dawnymi wierzeniami i można je łączyć z ludnością kultury zachodniobałtyjskich lub bogaczewskiej.

Komentarz w sprawie znalezisk w Mikołajkach udzieliła nam pracownik Wojewódzkiego Urzędu Kultury Zabytków. Zauważa, że pozostałości z wczesnej epoki żelaza na Mazurach, w tym stelę, standardowo wiąże się z kulturą Bałtów, jednak w archeologii istnieją ciągłe spory nt. tego, ile tak naprawdę pradziejowych odkryć można wiązać z konkretnymi grupami/etnosem.

Jeżeli chodzi o wcześniejsze osadnictwo, przynależność kulturowa społeczności zamieszkującej pobrzeża południowo-wschodniobałtyckie we wczesnej epoce żelaza najczęściej wiązana jest z szeroko rozumianymi Bałtami. Jednak w literaturze ciągle trwają na ten temat dyskusje i to w zasadzie od początków archeologii jako dyscypliny naukowej (chociaż w przypadku Bałtów, naukowcy są bardziej zgodni niż np. Słowian)

---

Prócz steli, u podnóża wzniesienia archeolodzy natrafili także na ślady prawdopodobnie chaty z okresu późnego średniowiecza. Zidentyfikowali w niej pozostałości ściany z poprzecznie ułożonych desek i prawdopodobnie glinianą podłogą z miejscem na palenisko. Co ciekawe wokół chaty znajdowały się pozostałości po innych konstrukcjach oraz jama, gdzie znaleziono szczątki hodowlanych zwierząt.

Jak wskazuje Magdalena Kozicka, trudno ustalić, kto mógł pozostawić po sobie ślady tej chaty z późnego średniowiecza. Ludność Mazur była bardzo wymieszana wpływami polskimi, niemieckimi i lokalnymi. Najprawdopodobniej jednak archeolodzy znaleźli pozostałości krzyżackiej kolonizacji.

Jedną z głównych przeszkód jest to, że, mówiąc potocznie, "garnki nie mówią". Nie możemy więc ustalić języka, którym posługiwali się dawni mieszkańcy danej osady, w tym przypadku prawdopodobnie osady handlowej z czasów krzyżackich, o której czytamy w opracowaniach na temat kolonizacji prowadzonej przez zakon krzyżacki. Jednak nie cofniemy się w czasie, aby zapytać dawnych mieszkańców, za kogo się uważają, a nawet gdyby, to udzieliliby nam zapewne innej odpowiedzi, niż się spodziewamy

---

Archeolodzy opisując znalezisko podkreślają, że jest ono niezwykłe zarówno dla historii samych Mikołajek, jak i regionu. Szczególnie ważny jest aspekt odkrycia pozostałości czasów epoki żelaza na terenach Mazur. Między znalezioną stelą a chatą mogą być setki lat różnicy. Zapytaliśmy więc, w jaki sposób archeolodzy oszacowali wiek znalezisk w Mikołajkach.

- Jeśli chodzi o chronologię bezwzględną, to w skrócie mamy mnóstwo metod datowania absolutnego, który pozwala na weryfikację ustaleń i ustawienie na osi czasu danej kultury archeologicznej. [...] Dzięki podobieństwom i różnicom w przedmiotach, samej strukturze osad czy cmentarzysk tworzymy tzw. kultury archeologiczne, czyli takie sztuczne byty, które mają nam zastąpić kulturę. Skoro mamy tylko źródła materialne to znalezione później np. fragmenty naczyń stosunkowo łatwo można przypisać do danego taksonu. [...] Standardowa procedura jeszcze na stanowisku polega na ustaleniu typochronologii zabytków (najczęściej fragmentów ceramiki, czasem bardzo niewielkich), a już po zakończeniu eksploracji, na kolejnym etapie tzw. prac gabinetowych, następuje zweryfikowanie homogeniczności źródeł - czyli określenia czy cały zbiór zabytków pochodzi z tego samego okresu bądź jaki jest najmłodszy zabytek i on wtedy datuje dany obiekt

---

Obecnie znaleziska z Mikołajek są poddawane dalszym badaniom. Być może kolejne analizy przyniosą nowe informacje na temat ciekawej i często zapominanej historii Mazur.