W niewielu krajach na świecie wita się Nowy Rok z taką pompą, mnogością tradycji i zwyczajów, jak w krajach Europy Wschodniej. Mieszkańcy Rosji, Ukrainy, Białorusi, jak i Rosjanie zamieszkujący państwa bałtyckie świętują huczniej Nowy Rok niż chociażby Boże Narodzenie. Przyjrzyjmy się wybranym „punktom programu” sylwestrowej nocy na Wschodzie.
Bogata tradycja świętowania Nowego Roku nie ma bardzo długiej historii. Wszystko ma związek z czasami ZSRR, kiedy obchodzenie świąt religijnych nie było mile widziane. W efekcie nawet dzisiaj prawosławne Boże Narodzenie w Europie Wschodniej nie jest w żaden wyjątkowy sposób świętowane poza tym, że wierzący udają się wówczas do cerkwi na nabożeństwo.
Sylwestrowa noc stała się głównym świętem, wokół którego wymyślono wiele zwyczajów. Ten wyjątkowy czas zazwyczaj spędza się w domu z rodziną lub przyjaciółmi. Przygotowania rozpoczynają się już wcześnie rano, aby wieczorem na stole mogła pojawić się niezliczona ilość sałatek, wędlin i przekąsek.
Do najważniejszych elementów sylwestrowego stołu należy sałatka o nazwie "śledź pod pierzynką" (ros. селёдка под шубой). Jej przygotowanie polega na ułożeniu w warstwy posiekanego śledzia, surowej cebuli, jajka na twardo, pokrojonych ziemniaków. Na samej górę sałatki trafiają buraki ćwikłowe wymieszane z majonezem. Nadają one całej sałatce intensywnego purpurowego koloru.
Pierwsze wzmianki o tego typu sałatce są znane już z XIX wieku. Dopiero w latach 60. XX wieku śledź pod pierzynką był intensywnie propagowany w ZSRR. Istnieją niepotwierdzone żadnymi faktami legendy o tym, że sałatkę przygotowywano już w czasach rewolucji październikowej, a jej poszczególne warstwy symbolizowały różne klasy społeczne od proletariatu przez chłopski lud po znienawidzoną przez komunistów francuską burżuazję.
Obok śledzia pod pierzynką kolejną ważną sałatką jest Olivier. Jest ona podobna do swojskiej sałatki jarzynowej, jaką znamy z Polski. W Olivier pojawiają się dodatkowo ziemniaki oraz szynka.
Sowietskoje Igristoje to dobrze wszystkim znana marka wina musującego, które pojawiło się w ZSRR już w 1937 roku. Wino jest produkowane metodą charmat, ale warto zwrócić uwagę, że pod tą nazwą powstawały również wina tradycyjną metodą wtórnej fermentacji w butelkach.
Rodzimy szampan jest nieodzownym elementem na sylwestrowym stole nie tylko w krajach Europy Wschodniej. Pod różnymi markami możemy nabyć ten trunek również w Polsce.
Nie tylko szampanem wznosi się toasty w Nowy Rok. Biesiadnicy zazwyczaj gromadzą się późnym wieczorem i do północy regularnie należy wznosić toasty za tzw. stary rok. Następnie o północy otwiera się igristoje, po czym wraca się do pozostałych wysokoprocentowych trunków, których na Wschodzie nie brakuje.
Nie można zapominać o postaci Dziadka Mroza, który dokładnie o północy przynosi prezenty dzieciom. Dziadek Mróz jest wschodnim odpowiednikiem Świętego Mikołaja. Tradycyjnie powinien być ubrany w niebieski płaszcz, a towarzyszyć jemu powinna Śnieżynka.
Wiele kanałów telewizyjnych emituje w Sylwestra kultowy film sowieckiej produkcji pt. "Ирония судьбы, или С лёгким паром!" (Ironija sudby, ili S logkim parom), który w Polsce znany jest pod dwoma tytułami: "Szczęśliwego Nowego Roku" lub będącym bezpośrednim tłumaczeniem z oryginału "Ironia losu, albo Z lekką parą".
Film nakręcono w 1975 roku pod reżyserią Eldara Riazanowa. Fabuła przedstawia historię miłosną Żeni i Nadii, którzy omyłkowo poznają się w noc sylwestrową w zupełnie niespotykanych okolicznościach.
Mężczyzna tuż przed planowanym ślubem udaje się z przyjaciółmi do łaźni, gdzie suto raczą się alkoholem. W rezultacie koledzy omyłkowo wysyłają Żenię samolotem do Leningradu (obecny Sankt Petersburg). Tam dociera do mieszkania pod tym samym adresem, jak jego własne w Moskwie. Zastaje na miejscu Nadię. Pojawienie się nieproszonego gościa spowoduje serię niespodziewanych zdarzeń.
W rolę Nadii wcieliła się polska aktorka Barbara Brylska, która w latach 70. XX wieku była najbardziej znaną artystką filmową występującą nie tylko w ZSRR, ale również w Bułgarii, NRD i Czechosłowacji. Za rolę w "Ironii losu" dostała Nagrodę Państwową ZSRR.
Pieśni śpiewane w filmie przez głównych bohaterów stały się kultowe. Sowiecki hit do dzisiaj ogląda się całymi rodzinami w sylwestrowy wieczór.
Co roku o północy w rosyjskiej telewizji jest emitowane przemówienie prezydenta Władimira Putina, które oglądają miliony osób nie tylko w Rosji, ale również poza jej granicami. Zazwyczaj wystąpienie prezydenta jest pozbawione politycznego wydźwięku - głównie skupia się uwagę na życzeniach dobrobytu, zaufania do ludzi, wzajemnego zrozumienia i miłości w kolejnym roku.
Nie tylko prezydent Rosji regularnie przemawia do swojego narodu. W podobnym wydźwięku wypowiadają się również o północy prezydenci Ukrainy i Białorusi.
Nowy Rok to jedna z najdłuższych nocy na Wschodzie. Rzadko rodzinne biesiady kończą się przed trzecią w nocy, a często trwają one do białego rana. Wszystkim świętującym przyświeca po prostu idea wspólnego spotkania przy suto zastawionym stole, kiedy na chwilę można zapomnieć o zmartwieniach codzienności.
Przeczytaj też: Święta w laickiej Estonii. Tradycja odgrywa nadal ważną rolę
