Kerberos i Styx - nowe nazwy księżyców Plutona

Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) nadała 2 lipca oficjalne nazwy czwartemu (P4 - od teraz Kerberos) i piątemu (P5 - od teraz Styx) księżycowi planety karłowatej Pluton. IAU wsparła się tu "głosem ludu", który zarekomendował księżycom nazwy otwartych głosowaniach.

Księżyce zostały odkryte w 2011 i 2012 r. podczas obserwacji Plutona Kosmicznym Teleskopem Hubble'a, powiększając ich znaną liczbę do pięciu. Kerberos zajmuje miejsce między Nixem a Hydrą, dwoma większymi księżycami odkrytymi w 2005 roku. Styx leży zaś między Charonem (największym księżycem Plutona) a Nixem. Oba księżyce mają orbity kołowe, najpewniej leżące w tej samej płaszczyźnie, co pozostałe satelity. Kerberos ma średnicę 13-34 km, a Styx, 10-25 km.

IAU pełni rolę arbitra w procesie nazywania ciał niebieskich. W roli doradców występują przedstawiciele środowisk naukowych z różnych dziedzin, a nazwy zwykle rekomendują odkrywcy obiektów. W momencie odkrycia obiekt astronomiczny uzyskuje symboliczną nazwę katalogową. Gdy przypisywana jest mu nazwa zwyczajowa, IAU stara się, aby nazwa taka mogła funkcjonować w wielu językach i kulturach, była uznana międzynarodowo, nie dublowała się z nazwami innych obiektów.

W przypadku Plutona, szef grupy badawczej która dokonała odkrycia (Mark Showalter, SETI Institute), zdecydował się na publiczne głosowanie nad nazwami dla obu obiektów. Aby były zgodne z nomenklaturą przyjętą dla księżyców Plutona, musiały pochodzić z mitologii starożytnej i dotyczyć zaświatów. Najwięcej głosów zebrały: Vulcan (bóg ognia i wulkanów, ale także planeta fikcyjnej rasy Wolkan z uniwersum Star Trek), Cerberus i Styx. Showalter zarekomendował je więc IAU, a dokładnie Grupie Roboczej ds. Nomenklatury Układów Planetarnych (WGPSN) i Komitetowi Nomenklatury Małych Ciał (CSBN).

IAU przyjęło inne nazwy niż zarekomendowane przez odkrywców z kilku powodów. Nazwę Vulcan (Wulkan) odrzucono, gdyż nazwa ta została już użyta do nazwania hipotetycznej planety krążącej między Merkurym a Słońcem. Mimo, że takiej planety nie znaleziono, termin "wulkanoid" (and. vulcanoid) pozostaje w użyciu jako nazwa każdej asteroidy wewnątrz orbity Merkurego. Poza tym, mityczny Wulkan nie wpisuję się w wymóg związku z zaświatami. IAU wybrała więc trzecią propozycję konkursową, Styx (pol. Styks) - jedną z pięciu rzek Hadesu, jednocześnie nimfę, córkę tytana Okeanosa i tytanidy Tetydy. WGPSN i CSBN zmieniły też propozycję "Cerberus" - wielogłowego psa strzegącego Hadesu, na grecką pisownie Kerberos, aby uniknął zdublowania nazwy z planetoidą 1865 Cerberus. Z tego samego powodu powstała nazwa Nix dla jednego z księżyca P2 Plutona. Wtedy to proponowane Nyx (pol. Nyks), które dublowało się z nazwą planetoidy 3908 Nyx, zmieniono na egipski odpowiednik Nix.

W komunikacie IAU podkreśliło, że cieszy się, że odkrycie i nadawanie nazw księżycom zgromadziło duże zainteresowanie publiki (oddano ponad 500 000 głosów). Zaznaczyło też istotność procedur nadawania nazw i jak najwcześniejszego etapu włączania się w ten proces Unii. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom, Komitet Wykonawczy Grupy Roboczej ds. Publicznego Nazywania Planet i Układów Planetarnych IAU zajmuje się obecnie propozycją zasad otwartego nadawania nazw egzoplanetom i nieodkrytym jeszcze planetom Układu Słonecznego i ich księżyców.

Źródło informacji (IAU)

Hubert Bartkowiak