Starsi pamiętają lepiej
Uważa się, że starsze osoby są skazane na kłopoty z pamięcią. Okazuje się jednak, że nawet zawieszony na klamce parasol, pełniący funkcję "przypominajki", może sprawić, że z pamięcią seniorów nie będzie tak źle.
Osobom starszym i ludziom z osłabioną pamięcią prospektywną - dotyczącą planów na przyszłość - w sprawnym funkcjonowaniu mogą pomagać bodźce związane z czynnością, którą mają zrobić - np. alarmy w komórce czy karteczki z przypomnieniami. Badania nad pamięcią prospektywną są prowadzone w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej.
Nastrój wpływa na pamięć
Pamięć prospektywna, jedna z podstawowych form pamięci, pozwala pamiętać o działaniach, które chcemy wykonać w przyszłości np. o naszych intencjach i zamiarach.
- Znaczenie pamięci prospektywnej jest bezcenne dla normalnego funkcjonowania człowieka. Trudno sobie wyobrazić, co by było, gdybyśmy byli jej pozbawieni - mówi dr Rafał Albiński, psycholog z Interdyscyplinarnego Centrum Stosowanych Badań Poznawczych SWPS i autor badania. - W moim badaniu skoncentrowałem się na analizie tego, jak proces starzenia się i obniżony nastrój wpływają na jej funkcjonowanie - dodaje psycholog.
Pamiętaj o przypominajkach
Jak poinformowała w komunikacie przesłanym PAP rzeczniczka prasowa SWPS, Natalia Osica, projekt badawczy dr. Albińskiego wykazał, że osoby starsze, pomimo swojego wieku, nie zawsze mają problemy z pamiętaniem o swoich zamiarach. Potrzebują jednak wyrazistego bodźca, który przypomni im o zaplanowanym wcześniej zadaniu.Podczas badania zastosowano np. tekst napisany czerwoną czcionką, duży obrazek na ekranie monitora czy głośny sygnał. Skutecznymi bodźcami może się też okazać np. parasol zawieszony na klamce drzwi, alarm w budziku czy telefonie komórkowym lub powieszone w odpowiednich miejscach karteczki samoprzylepne służące jako "przypominajki".
Obniżony nastrój wpływa
Wyniki badania dr. Albińskiego pokazują także, że działania pamięci prospektywnej wcale nie muszą osłabiać stany depresyjne. Wręcz przeciwnie - w niektórych sytuacjach obniżony nastrój sprzyja koncentracji na wykonywanym zadaniu.
Dr Albiński zaznacza, że choć ta część uzyskanych rezultatów wymaga jeszcze potwierdzenia w dodatkowych eksperymentach, to uzyskane przez niego wyniki są dobrą wiadomością dla osób zmagających się z obniżonym nastrojem. W najgorszej sytuacji problemy z pamięcią prospektywną mogłyby bowiem pogłębiać depresję - osoba zapominająca o zaplanowanych działaniach może bowiem doświadczać kolejnych porażek w codziennym funkcjonowaniu.
Intencje odroczone
Pamięć prospektywna jest odpowiedzialna za pamiętanie o tzw. odroczonych intencjach - wszelkich działaniach, które chcemy wykonać w przyszłości. Może tu chodzić zarówno o sprawy prozaiczne (np. kupienie chleba po wyjściu z pracy), jak i bardziej znaczące (np. punktualne stawienie się na rozmowę kwalifikacyjną).
Kontekst zdarzeniowy
W pamiętaniu ważne jest nie tylko to, co chcemy zrobić, ale również to, kiedy należy wykonać zaplanowaną czynność. Czasem bodźcem do działania jest jakieś zewnętrzne wydarzenie (np. widok piekarni, który przypomni o chęci kupienia chleba) i wtedy mamy do czynienia z pamięcią prospektywną z tzw. kontekstem zdarzeniowym. W innych sytuacjach to czas odgrywa decydującą rolę (to nadchodzenie pewnego czasu, np. na rozmowę kwalifikacyjną, wskazuje, że należy wykonać zamiar), wtedy badacze mówią o pamięci prospektywnej z tzw. kontekstem czasowym.
Dr Rafał Albiński badania zrealizował w ramach projektu doktorskiego pod kierunkiem prof. Grzegorza Sędka, dyrektora Interdyscyplinarnego Centrum Stosowanych Badań Poznawczych (ICACS).
W ICACS prowadzone są międzynarodowe programy badawcze, dotyczące takich dziedzin, jak poznawcze starzenie się, psychopatologia poznawcza czy poznanie społeczne. W obszarze zainteresowań Centrum znajdują się także poznawcze zaburzenia edukacyjne (bezradność intelektualna) oraz badania nad poznawczymi konsekwencjami ADHD oraz PTSD (stres pourazowy).
