Z indywidualistą w głowie

Naukowcy próbując ustalić, jak działa mózg człowieka odkrywają kolejne różnice w jego budowie i działaniu. Okazuje się, że lansowana przed laty koncepcja, iż mózg to swego rodzaju biologiczny komputer, który działa zależnie od tego, jaki "program" do niego załadujemy, nie sprawdziła się. Mózgi ludzi różnią się nie tylko działaniem, ale też budową, na co wpływa wiele czynników.

Wg opublikowanych w sierpniu 2010 r. wyników badań zespołu ekspertów kierowanego przez dr Denise C. Park ze stanowego uniwersytetu Teksasu i dr Chih-Mao Huang ze stanowego uniwersytetu Illinois, na działanie mózgu, a nawet jego budowę, wpływa to, w jakiej kulturze dany człowiek się wychował.

Uczeni przeanalizowali jak przebiegają procesy myślowe u ludzi Zachodu i Dalekiego Wschodu. Okazało się, że ludzie kultury Zachodu skupiają uwagę na poszczególnych elementach, na co wpływa indywidualistyczne nastawienie charakterystyczne dla tej kultury. Z kolei ludzie z Azji przetwarzając informacje obejmują problem całościowo, co jest skutkiem kolektywizmu typowego dla kultury Dalekiego Wschodu.

Co interesujące, te różnice maleją z wiekiem - im starszy człowiek Zachodu, tym bardziej całościowo podchodzi do problemu. Z kolei im starszy Azjata, tym bardziej skupia uwagę na istotnych elementach.

Kultura, w jakiej człowiek się wychował, wpływa także na budowę jego mózgu. Wg ustaleń dr Park Chee i dr Michaela Chee z Duke-National University w Singapurze, u ludzi z Zachodu kora płatów czołowych odpowiadających za wnioskowanie jest grubsza, z kolei u ludzi z Dalekiego Wschodu grubsza jest kora w tzw. obszarach percepcyjnych.

Na działanie mózgu wpływa też język, jakim człowiek się posługuje. Dowodzą tego opublikowane w lipcu 2010 r. wyniki badań grupy psychologów pracujących pod kierunkiem dr Shai'a Danzigera z Uniwersytetu Ben-Guriona w Beer Szewie i dr Roberta Warda z Uniwersytetu Bangor.

Naukowcy ci przebadali skutki posługiwania się językiem arabskim i hebrajskim. Prowadząc eksperymenty ze studentami posługującymi się przynajmniej dwoma językami ustalili, że gdy człowiek wypowiada się w języku, w którym się wychował okazuje emocje bardziej wyraziście, w sposób charakterystyczny dla wzorców kultury związanej z danym językiem.

- W trakcie badań ustaliłem, że również ja inaczej reaguję, gdy mówię po angielsku, niż gdy wypowiadam się w języku hebrajskim - wyjaśnia dr Danziger. - Przykładowo, uważam, że wypowiadając się w języku angielskim jestem znacznie grzeczniejszy, niż gdy mówię po hebrajsku. Nasze ustalenia wskazują, że język, jakim w danym momencie się posługujemy, działa niczym przełącznik, który ujawnia daną część naszej osobowości.

Nauka ustaliła, że także osobowość jest widoczna w budowie mózgu. Dowodzą tego podane pod koniec czerwca 2010 r. przez serwis informacyjny PhysOrg wyniki prac grupy badawczej kierowanej przez dr Colina DeYounga z uniwersytetu stanowego Minnesota. Amerykańscy uczeni stwierdzili, że takie cechy, jak ekstrawertyczność, sumienność, czy neurotyczność widoczne są w strukturach mózgu. Przykładowo, osoby sumienne mają bardziej rozbudowaną boczną korę przedczołową, gdzie dochodzi do planowania i kontrolowania zachowań.

Z kolei ekstrawertycy mają bardziej rozbudowany obszar, w którym mieści się tzw. ośrodek nagrody, czyli przyśrodkową korę okołooczodołową. Wspomniane różnice w budowie mózgu, a co z tym się wiąże, także cechy osobowości, nie są jednak skutkiem oddziaływania genów.

- Nie rodzimy się z raz ustanowioną osobowością - stwierdza dr DeYoung. - Człowiek, a za tym i mózg, rośnie i zmienia się, na co nakładają się przekształcenia wynikające z rozmaitych doświadczeń życiowych.

Czy wspomniane wyżej ustalenia są ostateczne? Nie ma pewności, bo niezwykle skomplikowany ludzki mózg, który wytworzył złożone technologie i zrodził sztukę, pozostaje enigmą nawet dla jego znawców.

Tadeusz Oszubski