Nieudany eksperyment: Lublin 3333

Na początku lat 80. zaczęły się intensywne prace nad zastąpieniem w polskiej służbie zdrowia coraz bardziej archaicznych nys 522. Z uwagi na izolację Polski w tym okresie i brak dewiz ciężko było rozważać jakąkolwiek zachodnią konstrukcję. Podjęto zatem prace nad nową wersją Nysy. Pierwszą opracowaną na potrzeby wojska był model oznaczony jako nysa 25. Konstrukcja została oparta o prototypowego PW-1, ale powstało nowe nadwozie typu furgon. Niestety brakowało odpowiedniego silnika rodzimej produkcji - zastosowano dostępny silnik Poloneza.

Pojazd nie do końca spełniał oczekiwania wojskowych i po dwóch latach testowania opracowano ulepszoną wersję - model 325. Oparty konstrukcyjnie na prototypie PW-2, również wyposażono go w silnik poloneza, opcjonalnie mający być wyparty przez wysokoprężny motor andorii. Ciekawe było nadwozie typu furgon , bliźniaczo podobne do znanego nam... lublina. Oprócz sanitarki wojskowej z napędem 4x4 powstał prototyp karetki "R" opracowany przez zakłady w Świdnicy. Podobno łącznie powstało 9 egzemplarzy nysy 325 różnych wersji.

Nysy 325 nie weszły do seryjnej produkcji, legenda głosi że przyczyną była decyzja polityczna... problematyczny na pewno był odpowiedni silnik, a właściwie jego brak. Dopiero w 1993 roku  w Fabryce Samochodów w Lublinie uruchomiono seryjną produkcję nowego samochodu dostawczego, mającego docelowo zastąpić żuka - modelu lublin 33. Na jego bazie opracowano długo wyczekiwaną karetkę reanimacyjną oznaczoną jako model 3333. Ile powstało dokładnie egzemplarzy i na czyje zamówienie do końca nie wiadomo.  Ekipie krakowskiego Muzeum Ratownictwa udało się ustalić, że prawdopodobnie zostało wyprodukowanych łącznie 10 sztuk lublina 3333. Weszły do służby w następujących instytucjach:

- Wojsko Polskie (2 szt.)
- Huta Katowice (1 szt.)
- Huta im. Sendzimira Kraków / WKTS Kraków (1 szt.)
- WKTS Nowy Sącz (1 szt.)
- Zakłady Chemiczne Kędzierzyn Koźle (1 szt.)
-Regionalne Centrum Krwiodawstwa  i Krwiolecznictwa Lublin (1szt.)                                                                                                                                                                         
- WKTS Bydgoszcz (RKTS Inowrocław) 
- Sankt Petersburg (Rosja)

Karetka brała udział w przetargu na 100 ambulansów w 1993 roku który ostatecznie wygrał Sobiesław Zasada z mercedesem 310. Co się stało z egzemplarzami do testów, czy to właśnie te wymienione? Np. egzemplarz krakowski został przez Hutę przekazany do WKTS w 1994 jako...nowy (Huta kupiła na swoje potrzeby nowego Mercedesa 310). Większość z wymienionych pojawiła się w eksploatacji właśnie w 1994 roku, a produkcja wskazuje na rok 1993.

Lublin jako karetka reanimacyjna na pierwszy rzut oka wyglądał na nowoczesny pojazd, niczym nie odbiegający standardem od zachodnich konkurentów. Z zewnątrz wyróżniał go wysoki dach na którym umieszczono sygnały świetlno-dźwiękowe w postaci belki Elektra z lampami samowyładowczymi oraz podświetlanym napisem "Ambulans". Nowością był też sposób oznakowania odblaskową folią, którą widać było w ciemności co w znaczący sposób poprawiało bezpieczeństwo. Pojawiły się znane z zachodnich karetek krzyże św. Andrzeja oraz tradycyjne oznakowanie "R", na masce umieszczono lustrzany napis "Ambulans", tak aby widoczny był w lusterku pojazdu poprzedzającego.

W środku zabudowa przedziału medycznego też wydawała się być dobrze zaprojektowana. Swoje miejsce miał defibrylator, ale pojawiła się nowość - centralnie umieszczona laweta wraz z amerykańskimi noszami samojezdnymi Ferno. W komplecie było też krzesełko kardiologiczne oraz podbieraki. Była też szafka na leki oraz miejsce na walizy. Niestety w eksploatacji to co wydawało się dobrze zrobione okazało się bublem. Jak wspomina ratownik medyczny Robert Gąska z Krakowa jazda 3333 do przyjemnych nie należała:

- Lublin był pierwszą karetką jaką jeździłem z wyjeżdżaną lawetą i wysuwanymi samojezdnymi noszami. Teraz to oczywiście standard... Miejsca nie było w nim jakoś ekstra dużo, ale w porównaniu z Nysą czy Łotviją w końcu można było się wyprostować! Wykonanie niestety kiepskie, z tego co pamiętam boczna szyba w drzwiach w czasie jazdy wypadała. Ale po tylu latach produkcji Nysy trzeba docenić, że coś rodzimego próbowali jednak zrobić, nie wyszło...

Krakowski egzemplarz dosyć szybko został wycofany z pierwszej linii i trafił na rezerwę dla karetek "R". Jazda nim była koniecznością i ten tak naprawdę eksperymentalny wóz odszedł do lamusa. Same nosze główne, choć produkcji Ferno, były najtańszym  modelem bez możliwości odpięcia wózka. W znaczący sposób utrudniało to np. transport pacjenta po schodach. Na koniec swojej służby transport pacjentów lublin oddał na rzecz  transportu butli z tlenem i innego zaopatrzenia podstacji pogotowia. Z relacji pielęgniarki Urszuli Jurkowskiej auto miało jeszcze jeden duży mankament...

- W czasie większego deszczu ta karetka po prostu przeciekała z dachu koło kogutów, mimo uszczelnienia. Często te miejsca po prostu zapychaliśmy szmatami czy bandażami. Nie jeździliśmy nią długo, poszła na rezerwę do WKTS-u, a my na całe szczęście dostaliśmy w darze od Polonii z Chicago amerykańskiego Forda.

Lubliny zyskały też przydomek karetki dla ubogich. Kolejne serie nazwane lublin 2 i 3 doczekały się adaptacji na karetki zarówno transportowe jak i właśnie reanimacyjne. Tego trudnego dzieła podjęła się firma AMZ z Kutna. Powstawały zgodnie z zapotrzebowaniem zamawiającego, a z racji ceny tego typu pojazdu trafiały w biedniejsze zakątki Polski i na wyposażenie Wojska Polska. W dużych miastach trzonem taboru dla zespołów "R" pogotowia były w latach 90-tych zachodnie mercedesy 310, renault trafic, czy bardzo lubiane citroeny C25D cimos. Nikt już poważnie nie myślał o wyrobach z fabryki w Lublinie, jako nowoczesnej maszynie dla ratownictwa.

Lublin 3333 prezentowany na fotografiach pochodzi ze zbiorów Muzeum Ratownictwa w Krakowie.  W 2017 roku został pozyskany od 107 Szpitala Wojskowego w Wałczu. Ambulans jest obecnie prezentowany na wystawie w Hangarze Czyżyny w alei poświęconej historii polskich pojazdów ratowniczych.

O autorze

Łukasz Pieniążek jest inicjatorem powstania i współzałożycielem Muzeum Ratownictwa w Krakowie. Absolwent Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Artykułem o historii reanimacyjnej Nysy rozpoczął serię swoich tekstów, które co tydzień pojawiać będą się w serwisie Menway.interia.pl.