Każdy ma w sobie "machinę czasu"
Czy potrafisz sobie wyobrazić, jak twój wewnętrzny zegar, zwany ogólnie zegarem biologicznym, tyka bez chwili wytchnienia? Nie jesteśmy tu wyjątkiem - podobny mechanizm działa nie tylko w organizmach ludzi, posiadają go także zwierzęta, rośliny, a nawet proste organizmy jednokomórkowe, np. sinice. Ten wewnętrzny zegar generuje tzw. rytmy okołodobowe.
Jak przypływ i odpływ
- Badania rytmu snu i czuwania wykazały, że utrzymuje się on nawet, gdy nie znamy godziny doby i nie mamy kontaktu z czynnikami wskazującymi porę dnia, a więc w tzw. stałych warunkach środowiska. Fakt ten doprowadził chronobiologów do odkrycia wewnętrznego zegar, zwanego zegarem biologicznym - dodaje dr hab. Elżbieta Pyza. Ten wewnątrzustrojowy mechanizm, zwany zegarem biologicznym, steruje tzw. rytmami wewnątrzpochodnymi (endogennymi), które do zachowania swej rytmiki nie wymagają właściwego synchronizatora (patrz: dalej). Rytmy biologiczne mogą być również sterowanie przez czynniki zewnętrzne, takie jak warunki oświetlenia, temperatura, wilgotność. Wówczas rytmy takie nazywa się zewnątrzpochodnymi (egzogennymi), a kontrolujące je czynniki - synchronizatorami lub wyznacznikami rytmów.
Istnieją także rytmy krótsze od 20 godzin, tzw. infradialne, które dotyczą takich funkcji fizjologicznych jak tętno, ciśnienie krwi, ruchy przewodu pokarmowego, oddychanie oraz drobne oscylacje stężenia niektórych hormonów we krwi (np. kortyzolu, insuliny). Z kolei z rytmów dłuższych od okołodobowych ważne znaczenie mają księżycowe (lunarne) rytmy miesięczne, którym podlegają czynności rozrodcze niektórych zwierząt i cykle miesiączkowe u kobiet.
Wewnętrzny synchronizator
Melatonina lubi noc
Czy "nocny hormon" to cud?
Najniższy poziom czujności ma miejsce rano, po obudzeniu się, potem wzrasta, osiąga szczyt między godziną 12-14, a następnie znów obniża się ku wieczorowi. Najgorsze samopoczucie mamy rano, później poprawia się około południa, gdy zwiększa się poziom czujności i motywacji.