Mars Pathfinder - 20 lat legendarnej misji

W latach 90. XX wieku amerykańska agencja NASA zadecydowała wprowadzić strategię eksploracji bezzałogowej o nazwie “better, faster, cheaper". W ramach tej strategii planowano dokonać kilku małych i innowacyjnych misji bezzałogowych, które relatywnie szybko można by zbudować przy jednoczesnym niskim koszcie całkowitym wyprawy. Przykładem takiej misji miał być Mars Pathfinder, o koszcie całkowitym około 280 milionów (ówczesnych) dolarów - znacznie mniej od lądowników Viking, których zbudowanie w latach 90. XX wieku kosztowałoby około 3,5 miliarda dolarów.

Start misji nastąpił 5 grudnia 1996 roku. Lądowanie nastąpiło 4 lipca 1997 roku w regionie zwanym Chryse Planitia, około 19 stopni na północ od marsjańskiego równika.

Cele misji Mars Pathfinder były następujące:

• Demonstracja możliwości dostarczenia lądownika oraz małego łazika na powierzchnię Marsa,
• Podstawowe badania geologiczne i geochemiczne w różnych miejscach na powierzchni,
• Zmierzenie właściwości magnetycznych powierzchni,
• Stacja meteorologiczna,
• Przeprowadzenie próby jazdy łazika i wykonania serii pomiarów oraz zdjęć.

Lądowanie łazika nastąpiło za pomocą wówczas odważnej metody, składającej się z bezpośredniego wejścia w atmosferę Czerwonej Planety (bez wcześniejszego wchodzenia na orbitę) oraz wykorzystania spadochronu, zestawu poduszek powietrznych i retrorakiet. Podczas lądowania wpierw doszło do serii “odbić" lądownika od powierzchni Marsa, przy czym pierwszy nastąpił do wysokość ponad 15 metrów. Zanim doszło do zatrzymania lądownika, zestaw wykonał przynajmniej 16 “odbić", a cały proces lądowania - od wejścia w atmosferę po zatrzymanie - trwał około czterech minut. Do lądowania doszło o godzinie 18:56 CEST w dniu 4 lipca 1997 roku.

Misja najbardziej znana jest ze swego małego łazika Sojourner, który przejechał około 100 metrów w czasie swego “życia", przesłał 550 zdjęć oraz dokonał analizy chemicznej 16 miejsc w strefie lądowania. Łazik Sojourner zjechał na powierzchnię Marsa już podczas Sol 2, czyli drugiego, marsjańskiego dnia misji.

Do czasu zakończenia misji lądownik wykonał ponad 16500 zdjęć oraz ponad 8,5 miliona pomiarów atmosfery marsjańskiej. Misja była planowana na nie więcej niż miesiąc - trwała jednak aż do końca września 1997 roku. Ostatni sygnał z lądownika odebrano 27 września 1997 roku.

Misja była pierwszą z “inwazji" Ziemian na Marsa. Od czasów tej wyprawy co kilka lat wysyłane są kolejne sondy, łaziki i lądowniki w kierunku Czerwonej Planety, znacząco poszerzając o niej naszą wiedzę. Oczywiście niektóre misje zostały w międzyczasie anulowane (np. Mars Telecommunications Orbiter), a inne, takie jak Mars Polar Lander czy Fobos-Grunt zakończyły się niepowodzeniem. Od tej misji, a także od meteorytu ALH 84001 nastąpiła swoista rewolucja w naukach związanych z Marsem - od astrobiologii po planetologię. Dzięki nim wiemy dziś, że w przeszłości Mars był inną planetą niż jest dziś - występowała tam woda w stanie ciekłym w wielu miejscach i przez długi okres czasu mogło występować na niej życie. Co więcej, jest wciąż możliwe, że gdzieś jeszcze marsjańskie życie się uchowało - w niektórych niszach, w których mikroorganizmy mogłyby się chronić przed obecnie panującymi warunkami na Czerwonej Planecie.

Dwadzieścia lat później powierzchnię Czerwonej Planety przemierza łazik Opportunity oraz Mars Science Laboratory (MSL).  Możliwości MSL setki razy przewyższają te zaprezentowane przez łazik Sojourner, od którego można powiedzieć, że “wszystko" się zaczęło...