Arktyka zmienia się nie do poznania

Amerykański Narodowy Urząd do spraw Oceanów i Atmosfery (NOAA) opublikował właśnie raport "2015 Arctic Report Card", w którym znaleźć można wyniki badań ponad 70 naukowców z 10 krajów świata, którzy od 10 lat śledzą zmieniające się środowisko wokół północnego bieguna.

Obszar ten badany jest zarówno z powierzchni ziemi, jak i morza, ale także z pokładów samolotów i ziemskiej orbity, gdzie Arktyka jest monitorowana przez satelity meteorologiczne.

Temperatura powietrza

Średnia temperatura powietrza mierzona nad lądami była w okresie od października 2014 do września 2015 roku o 1,3 stopnia wyższa od normy wieloletniej. Nigdy wcześniej w całej historii pomiarów, prowadzonych stale od 1900 roku, nie było tak ciepło. Od początku ubiegłego wieku w Arktyce ociepliło się o całe 3 stopnie. To dwukrotnie więcej niż w innych regionach świata.

Morska pokrywa lodowa

Maksymalny zasięg morskiej pokrywy lodowej w 2015 roku nastąpił 25 lutego, a więc 15 dni wcześniej niż wynika to ze średniej na podstawie serii pomiarów zapoczątkowanej w 1979 roku. Z kolei minimalny zasięg morskiej pokrywy lodowej miał miejsce 11 września i był czwartym najmniejszym w historii pomiarów.

Minimalny zasięg pokrywy zmniejsza się w tempie 13,4 procenta na dekadę w stosunku do średniej z lat 1981-2010. Lód jednoroczny zdominował objętość całej pokrywy lodowej w okresie zimowym. W marcu stanowił on aż 70 procent całości pokrywy, podczas gdy jeszcze w 1980 roku było to 50 procent. Lodu wieloletniego jest coraz mniej, z kolei lód jednoroczny jest zdecydowanie bardziej podatny na topnienie w okresie letnim.

Pokrywa śnieżna

W kwietniu 2015 roku zasięg pokrywy śnieżnej w Arktyce był większy od normy. Z kolei w czerwcu zasięg śniegu w Ameryce Północnej, Eurazji i w Arktyce był drugim najmniejszym w historii pomiarów satelitarnych, które rozpoczęto w 1967 roku. Czerwcowa pokrywa śnieżna zmniejsza się w tempie 18 procent na dekadę od 1979 roku.

Grenlandzki lądolód

Po raz pierwszy od wyjątkowego topnienia z 2012 roku, na Grenlandii miały miejsce tegorocznego lata wielkie roztopy, obejmujące aż 50 procent powierzchni grenlandzkiego lądolodu. Sezon roztopów był od 30 do 40 dni dłuższy niż wynika to ze średniej wieloletniej dla zachodnich, północno-zachodnich i północno-wschodnich obszarów Grenlandii.

W pozostałych regionach Grenlandii topnienie było w normie lub mniejsze niż zazwyczaj. Pod koniec 2014 i przez cały 2015 rok 22 spośród 45 największych lodowców ulegało cieleniu się. 9 kolejnych w ciągu roku straciło 16,5 kilometrów kwadratowych powierzchni.

Temperatura Oceanu Arktycznego

W okresie letnim temperatura powierzchni Oceanu Arktycznego systematycznie rośnie. Na obszarach wolnych od lodu w sierpniu 2015 roku wahała się od 0 do 8 stopni w Morzu Czukockim, Barentsa, Karskim oraz we wschodniej części Zatoki Baffina i u zachodnich wybrzeży Grenlandii.

Największe trendy ocieplania się przejawia woda w powierzchniowej warstwie w Morzu Czukockim u północno-zachodnich wybrzeży Alaski oraz we wschodniej części Zatoki Baffina u zachodnich wybrzeży Grenlandii. Od 1982 roku woda ociepla się tam średnio o 0,5 stopnia na dekadę.

Produktywność Oceanu Arktycznego

Topnienie morskiego lodu w okresie wiosennym skutkuje wzrostem promieniowania słonecznego, docierającego do powierzchniowych warstw oceanu. Pobudza to proces fotosyntezy i zwiększa populację glonów, które stanowią podstawę łańcucha pokarmowego.

Zakwity fitoplanktonu na dużą skalę zaobserwowano w 2015 roku w arktycznych morza wzdłuż krawędzi szelfu kontynentalnego, u wybrzeży południowo-zachodniej i wschodniej Grenlandii, w Morzu Beringa między Alaską a Czukotką oraz w Morzu Barentsa, Karskim i Łaptiewów u północnych wybrzeży Rosji.

Roślinność

Obserwacje satelitarne wskazują na systematycznie zazieleniającą się tundrę. Coraz większe obszary pokrywają trawy, turzyce, mchy, porosty i drobne krzewy. Jednocześnie obserwuje się zmianę barwy szaty roślinnej z zielonej na bardziej brązową. Naukowcom dotychczas nie udało się wytłumaczyć przyczyny tego zjawiska.

Siedliska ssaków

Zmniejszający się zasięg lodu morskiego dramatycznie ogranicza siedliska morsów, dużych ssaków morskich, dla których lód morski zawsze stanowił schronienie przed drapieżnikami, ochronę młodych i zabezpieczanie się przed sztormami.

W ostatnich latach całe stada morsów, z powodu braku pokrywy lodowej, zmuszone były do wyjścia na ląd u północno-zachodnich wybrzeży Alaski. Morsy narażone były na konflikty wewnątrz grupy, ograniczone dostawy żywności i ataki ze strony drapieżników.

Subarktycznego ryby

Takie ryby jak dorsz, karmazyn czy niegładzica, korzystając z cieplejszych wód, wędrowały znacznie dalej na południe niż zwykle. Rybacy z Norwegii i Rosji zaobserwowali, że ryby te zaczęły stanowić zagrożenie dla populacji mniejszych ryb, które dotąd nie miały z nimi styczności. Skutkiem są przeobrażenia w ekosystemie i łańcuchu pokarmowym.

Słodkowodny problem

W pierwszych siedmiu miesiącach 2015 roku odpływ wód słodkowodnych z ośmiu rzek Eurazji i Ameryki Północnej do Oceanu Arktycznego był o 10 procent większy niż w latach 1980-1989. Naukowcy przypisują to zwiększającym się sumom opadów w strefie umiarkowanej, za sprawą wzrostu temperatur powietrza i zwiększonego parowania.