Nobel z chemii przyznany - za kwazikryształy

Tegoroczna nagroda Nobla z dziedziny chemii trafiła w ręce izraelskiego naukowca Daniela Shechtmana z Izraelskiego Instytutu Technicznego w Hajfie. Otrzymał ją on za odkrycie tak zwanych kwazikryształów, które zmieniły podstawy tego jak chemicy patrzą na materię stałą.

Rankiem 8 kwietnia 1982 roku Shechtman spoglądając w soczewkę swojego mikroskopu elektronowego nie mógł uwierzyć własnym oczom. Ukazało się mu bowiem coś zupełnie sprzecznego z istniejącą nauką dotyczącą krystalicznej, symetrycznej budowy materii. Wcześniej wierzono, że w jej wnętrzu znaleźć można tylko takie symetrycznie ułożone atomy. Shechtman dostrzegł zaś coś zupełnie odmiennego - niesamowite mozaiki z niepowtarzalnymi wzorami.

Było to zupełnie, na ówczesny stan nauki, niemożliwe. Podczas obrony swojego odkrycia Shechtman został zmuszony do opuszczenia swojego zespołu badawczego i generalnie został wyklęty przez część środowiska. Jednak jego bitwa w końcu przyniosła efekt - inne badania potwierdziły jego odkrycia, i całe nasze pojęcie na temat materii zostało zmienione na zawsze.

Wewnątrz odkrytych przez niego kwazikryształów atomy układają się w dość regularne wzory - które można opisać za pomocą równań matematycznych, lecz wzory te nigdy się nie powtarzają.

Kwazikryształy można opisać przy użyciu zasady stosowanej zarówno w matematyce jak i sztuce - złotego podziału - zwanego też boską proporcją (podział odcinka na dwie części tak, by stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam jak całego odcinka do dłuższej). Zasada ta znana była już w starożytności i uznawana była za podstawę estetyki. Odległości między atomami w kwazikryształach opisać można właśnie przy użyciu złotej liczby.

Wzory takie porównywane są często do średniowiecznych islamskich mozaik.

Po jego odkryciu, naukowcy tworzyli w laboratoriach nowe rodzaje kwazikryształów, lecz również odkryli oni występujące w naturze minerały tego typu.

Obecnie na całym świecie pracuje się nad komercyjnym wykorzystaniem odkrycia Shechtmana.

Źródło: