Francja zwraca Madagaskarowi czaszkę ściętego króla
Francja po ponad stu latach zwróciła Madagaskarowi trzy czaszki, w tym tę należącą zdaniem historyków do XIX-wiecznego króla z grupy etnicznej Sakalawa, ściętego przez francuskie wojska. To pierwszy przypadek zastosowania ustawy z 2023 roku, umożliwiającej zwrot szczątków ludzkich krajom ich pochodzenia w celach pogrzebowych.
Francja podbiła królestwa Sakalawa w zachodnim Madagaskarze w latach 90. XIX wieku, włączając je do nowo powstałej kolonii francuskiej. Jedna z odzyskanych czaszek należeć ma do króla Toera, który został zamordowany przez Francuzów w 1897 roku. Pozostałe dwie czaszki należały do generałów, którzy walczyli u jego boku, o czym informuje madagaskarskie Ministerstwo Komunikacji i Kultury.
Symboliczne znaczenie zwrotu
Do tej pory czaszki przechowywane były w kolekcjach Narodowego Muzeum Historii Naturalnej we Francji, a oficjalne przekazanie odbyło się podczas ceremonii we francuskim Ministerstwie Kultury. Fetra Rakotondrasoava, sekretarz stały madagaskarskiego Ministerstwa Kultury, podkreślił, że zwrot czaszek to nie tylko przywrócenie szczątków ludzkich, ale także części historii i pamięci narodowej.
Będziemy mogli teraz oddać im cześć tak, jak należy. Ten moment ma znaczenie dla całego Madagaskaru i dla wszystkich narodów zaangażowanych w restytucję dziedzictwa
Madagaskarska minister kultury, Volamiranty Donna Mara, dodała, że szczątki, w tym króla Toery, to "nie przedmioty kolekcjonerskie, lecz niewidzialna i niezniszczalna więź między naszą teraźniejszością a przeszłością" i zostaną odpowiednio pochowane w Menabe na zachodzie wyspy.
Krok ku pojednaniu
Podczas ceremonii francuska minister kultury, Rachida Dati, określiła wydarzenie jako "historyczne". Podkreśliła rolę wspólnego Komitetu Naukowego, powołanego w październiku do zbadania wniosku Madagaskaru o zwrot czaszek. Komitet docenił znaczenie postaci króla Toery dla Sakalawa i całego kraju w aspekcie tożsamości, godności i więzi między przeszłością a przyszłością.
Idea zwrotu afrykańskiego dziedzictwa kolonialnego do ojczyzn pojawiła się w 2017 roku, kiedy prezydent Francji Emmanuel Macron ogłosił plan przywracania skradzionych artefaktów afrykańskich. Raport opublikowany w 2018 roku rekomendował, aby tysiące przedmiotów z okresu kolonialnego zostało wycofanych z francuskich muzeów i zwróconych na kontynent.
Podobne inicjatywy podejmowane są także w Wielkiej Brytanii, gdzie w marcu 2025 roku opublikowano raport postulujący zakończenie wystawiania szczątków ludzkich w muzeach oraz sprzedaży części ciał w domach aukcyjnych.
