Grecki renesans dłuższy, niż sądzono. Zaskakujące odkrycie z Eleonu

Tradycyjnie historycy opierali swoją wiedzę o greckiej epoce żelaza na analizie stylów ceramiki z Aten. Chronologia ta, opracowana w latach 50. i 60. XX wieku przez Nicolasa Coldsteama i Vincenta Desborougha, zakładała, że tzw. epoka protogeometryczna rozpoczęła się w 1025 r. p.n.e., a zakończyła około 900 r. p.n.e. Z kolei okres późnogeometryczny, trwający od 760 do 700 r. p.n.e., był czasem dynamicznego rozwoju ekonomicznego i społecznego, z wprowadzeniem alfabetu, powstaniem polis i ekspansją kolonialną Greków. Jednak nowe badania wskazują, że ta ustalona chronologia może być błędna.

Przełom w badaniach przyniosła analiza ceramiki odkrytej w 2013 roku w Eleonie, starożytnym mieście w Beocji. Wykopaliska odsłoniły tam naczynie z charakterystycznymi koncentrycznymi kręgami - typowymi dla stylu protogeometrycznego. 

Co istotne, naczynie to znaleziono w warstwie datowanej na drugą połowę XII wieku p.n.e., czyli znacznie wcześniej niż uznawana do tej pory data powstania tego stylu, zgodnie z którą miał on pojawić się dopiero pod koniec XI wieku p.n.e. w Atenach.  

Znaleziska z miasta Eleon sugerują, że styl ten mógł powstać wcześniej, około 1150 r. p.n.e. na północy Grecji. Zmienia to perspektywę na całą grecką epokę żelaza i jej chronologię.

Kluczem do powstania tej teorii były analizy chemiczne i petrograficzne przeprowadzone na ceramice z miasta Eleon. Wyniki potwierdziły, że naczynie pochodziło z doliny rzeki Aksios (Wardar) położonej na terenie dzisiejszej Grecji i Macedonii Północnej, co zbiega się z wynikami innych badań z północnej Grecji, które także podważały tradycyjną chronologię Coldsteama i Desborougha. 

Odkrycie z Eleonu wprowadza jednak również dodatkowy poziom złożoności, ponieważ ceramika protogeometryczna została znaleziona w warstwie, gdzie występowała również ceramika w stylu mykeńskim.

Zwykle uważa się, że ceramika w stylu mykeńskim była produkowana od XVI do XI wieku p.n.e., a następnie została zastąpiona stylem protogeometrycznym. Odkrycie z Eleonu pokazuje jednak, że oba style mogły współistnieć przez około 100 lat. To oznacza, że “ciemne wieki" Grecji mogły być znacznie krótsze, niż zakładano. 

W konsekwencji późnogeometryczny okres tzw. greckiego renesansu, w którym powstały wielkie osiągnięcia kulturalne, mógł rozpocząć się już około 870 r. p.n.e., a nie, jak dotąd sądzono, dopiero w 760 r. p.n.e i tym samym prawdopodobnie trwał około 200 lat zamiast 60 jak określili czasowo ten okres Coldsteam i Desborough. Jeśli rzeczywiście tak było, to "grecki renesans" nie był tak imponujący i dynamiczny, jak nam się do tej pory wydawało.

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 88 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!