Grecki renesans dłuższy, niż sądzono. Zaskakujące odkrycie z Eleonu
Starożytna Grecja jest jednym z najlepiej znanych państw kultury antycznej, ale okres pomiędzy 1200 a 760 r. p.n.e. od dawna stanowił zagadkę dla historyków. Przez skromny zasób źródeł archeologicznych czas ten nazywano "wiekami ciemnymi". Teraz, dzięki nowym badaniom okazuje się, że ten okres mógł być znacznie krótszy, a późniejszy "grecki renesans" znacznie dłuższy, niż sądzono.
Tradycyjnie historycy opierali swoją wiedzę o greckiej epoce żelaza na analizie stylów ceramiki z Aten. Chronologia ta, opracowana w latach 50. i 60. XX wieku przez Nicolasa Coldsteama i Vincenta Desborougha, zakładała, że tzw. epoka protogeometryczna rozpoczęła się w 1025 r. p.n.e., a zakończyła około 900 r. p.n.e. Z kolei okres późnogeometryczny, trwający od 760 do 700 r. p.n.e., był czasem dynamicznego rozwoju ekonomicznego i społecznego, z wprowadzeniem alfabetu, powstaniem polis i ekspansją kolonialną Greków. Jednak nowe badania wskazują, że ta ustalona chronologia może być błędna.
Dowody podważające dotychczasową teorię
Przełom w badaniach przyniosła analiza ceramiki odkrytej w 2013 roku w Eleonie, starożytnym mieście w Beocji. Wykopaliska odsłoniły tam naczynie z charakterystycznymi koncentrycznymi kręgami - typowymi dla stylu protogeometrycznego.
Co istotne, naczynie to znaleziono w warstwie datowanej na drugą połowę XII wieku p.n.e., czyli znacznie wcześniej niż uznawana do tej pory data powstania tego stylu, zgodnie z którą miał on pojawić się dopiero pod koniec XI wieku p.n.e. w Atenach.
Znaleziska z miasta Eleon sugerują, że styl ten mógł powstać wcześniej, około 1150 r. p.n.e. na północy Grecji. Zmienia to perspektywę na całą grecką epokę żelaza i jej chronologię.
Kluczem do powstania tej teorii były analizy chemiczne i petrograficzne przeprowadzone na ceramice z miasta Eleon. Wyniki potwierdziły, że naczynie pochodziło z doliny rzeki Aksios (Wardar) położonej na terenie dzisiejszej Grecji i Macedonii Północnej, co zbiega się z wynikami innych badań z północnej Grecji, które także podważały tradycyjną chronologię Coldsteama i Desborougha.
Współistnienie stylów ceramiki
Odkrycie z Eleonu wprowadza jednak również dodatkowy poziom złożoności, ponieważ ceramika protogeometryczna została znaleziona w warstwie, gdzie występowała również ceramika w stylu mykeńskim.
Zwykle uważa się, że ceramika w stylu mykeńskim była produkowana od XVI do XI wieku p.n.e., a następnie została zastąpiona stylem protogeometrycznym. Odkrycie z Eleonu pokazuje jednak, że oba style mogły współistnieć przez około 100 lat. To oznacza, że “ciemne wieki" Grecji mogły być znacznie krótsze, niż zakładano.
W konsekwencji późnogeometryczny okres tzw. greckiego renesansu, w którym powstały wielkie osiągnięcia kulturalne, mógł rozpocząć się już około 870 r. p.n.e., a nie, jak dotąd sądzono, dopiero w 760 r. p.n.e i tym samym prawdopodobnie trwał około 200 lat zamiast 60 jak określili czasowo ten okres Coldsteam i Desborough. Jeśli rzeczywiście tak było, to "grecki renesans" nie był tak imponujący i dynamiczny, jak nam się do tej pory wydawało.
***
Bądź na bieżąco i zostań jednym z 88 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!
