Nauczyciele, którzy odmienili szkolnictwo i świat

Szkoła to jeden z najważniejszych etapów w życiu każdego człowieka. To w jej trakcie w dużej mierze kształtujemy się jako ludzie, rozwijając swoje zainteresowania i budując fundamenty na przyszłość. Oto sylwetki osób, które swoimi często rewolucyjnymi pomysłami i metodami wpłynęły w pewnym stopniu na nas wszystkich, osób często zapomnianych i niedocenianych, na których wiedzy wykształciły się całe ludzkie pokolenia.

Naszą listę rozpoczynamy od jednego z najsłynniejszych nazwisk w pedagogice, a mianowicie Anne Sullivan. Urodziła się ona w 1866 roku w USA i sama od najmłodszych lat zmagała się z problemami ze wzrokiem, który uległ poprawie dopiero po serii nieudanych operacji. 

Sullivan najbardziej znana jest z pracy z niewidomą i niesłyszącą Hellen Keller, którą zaczęła nauczać już rok po ukończeniu własnej edukacji w szkole dla niewidomych. Początkowo nauka Keller nie przebiegała zbyt dobrze, ale Sullivan znalazła problem, którym był sztywny plan nauczania postanowiła go zmienić. Zdecydowała, że zacznie nauczać Keller słownictwa związanego z jej zainteresowaniami, a każde słowo przeliterowywała jej na dłoni. W ten sposób dziewczynka niezwykle szybko robiła postępy, a w ciągu pół roku nauczyła się alfabetu Braille’a i tabliczki mnożenia. Dzięki temu Keller nauczyła się porozumiewać z otaczającym ją światem.

Sullivan szybko zaprzyjaźniła się z Hellen Keller i towarzyszyła jej w dalszej edukacji, razem z nią wyjechała do Bostonu, aby pomagać jej w nauce w szkole dla niewidomych, którą sama ukończyła. Jej uczennica ujawniła tam swoje niezwykłe zdolności i ukończyła szkołę z bardzo wysokimi ocenami, otwarło jej to drogę do uzyskania dyplomu studiów jako pierwsza w historii osoba głuchoniewidoma.

Dziś Sullivan uważana jest za osobę, która umożliwiła edukację niezliczonej liczbie osób z problemami ze wzrokiem i słuchem, które do tej pory spisywane były na straty.

Maria Montessori, włoska lekarka i pedagog, wprowadziła rewolucyjne podejście do edukacji, które zrewolucjonizowało sposób, w jaki uczymy dzieci. Montessori, urodzona w 1870 roku, była jedną z pierwszych kobiet, które ukończyły studia medyczne we Włoszech. Jej zainteresowanie psychologią dziecięcą i obserwacje dotyczące ich naturalnych sposobów uczenia się doprowadziły do stworzenia nowatorskiej metody nauczania znanej dzisiaj jako metoda Montessori.

Montessori wierzyła, że dzieci najlepiej uczą się przez doświadczenie i samodzielną eksplorację i odrzucała ideę "szkolnej ławki", gdyż uważała ją za element tłumiący dziecięcą aktywność i rozwój. Jej szkoły, zwane "Domami Dziecięcymi", były miejscem, gdzie dzieci mogły swobodnie rozwijać swoje zainteresowania i umiejętności w przygotowanym środowisku, pełnym odpowiednio przygotowanych materiałów edukacyjnych. Nauczyciel pełnił w nich jedynie rolę przewodnika i pomocnika, co pozwalało dzieciom na zdobywanie wiedzy w sposób odpowiadający ich indywidualnym potrzebom. 

Kluczowym elementem w metodzie Montessori jest wolność, z której dziecko ma samodzielnie zbudować w sobie dyscyplinę. To dzięki Marii Montessori znacznej zmianie uległo podejście do nauki dzieci we wczesnym XX wieku — zachęcane były one do podejmowania własnych decyzji i miały nauczyć się samodzielnie dbać o swoje podstawowe potrzeby. Szkoły korzystające z jej filozofii są do dziś bardzo popularne na całym świecie.

Friedrich Fröbel to niemiecki pedagog żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku. Powszechnie uznaje się go za twórcę koncepcji przedszkola. Fröbel uważał, że edukacja powinna zaczynać się od najmłodszych lat i że dzieci uczą się najlepiej poprzez zabawę. To przekonanie skłoniło go do założenia pierwszego przedszkola, które nazwał "Kindergarten" - co dosłownie oznacza "ogród dziecięcy".

Fröbel postrzegał dzieci jako rośliny rozwijające się w ogrodzie. Miało to podkreślać konieczność ich "pielęgnacji" dla prawidłowego rozwoju oraz wagę przebywania w otoczeniu przyrody. Jego podejście kładło nacisk na rozwijanie potrzebnych umiejętności m.in. przez gry, śpiew, rysowanie czy wiersze, które dziś są standardem w edukacji przedszkolnej. Idee Froebla były prawdziwą rewolucją, gdyż w tamtych czasach edukacja najmłodszych dzieci bardzo często była zaniedbywana.

W edukacji Fröbel korzystał z podstawowych materiałów takich jak piasek, glina czy klocki drewniane. Dużą wagę przywiązywał do uczenia dzieci wykonywania swoich zadań do końca. To właśnie dzięki pracy Niemca przedszkola stały się integralnymi elementami systemu edukacji na całym świecie.

Jaime Escalante to nauczyciel matematyki, który zasłynął swoją pracą w jednej z najbardziej zaniedbanych szkół w Los Angeles. Pochodził z Boliwii, gdzie przez 12 lat nauczał matematyki. Po emigracji do USA przez wiele lat uczył się języka, wykonując przy tym różne prace, po czym powrócił do zawodu nauczyciela.

Gdy tylko zobaczył, w jak fatalnym stanie jest nauczanie w szkole, do której trafił, chciał zrezygnować z pracy. Gdy jednak dowiedział się, że 12 uczniów jest zainteresowanych uczestnictwem w zajęciach algebry, zdecydował się pozostać mimo tego, że zdaniem wielu nie rokowali oni dobrze na przyszłość.

Jego nauczanie charakteryzowało się ciężką pracą, ale również humorem i anegdotami. Motywował swoich uczniów do zmiany swojego życia, które mieli być w stanie kontrolować dzięki matematyce. Escalante odniósł tu zdecydowany sukces, gdyż w czasach, gdy jego program rozwinął się, największą grupę uczniów z rodzin robotniczych, którzy dostawali się na Uniwersytet Południowej Kalifornii, stanowili absolwenci jego szkoły.

Escalante stał się symbolem nauczyciela, który nigdy nie rezygnuje ze swoich uczniów niezależnie od ich wcześniejszych wyników czy trudnej sytuacji społecznej i walczy o ich dobro nawet wtedy, gdy kłody pod nogi podkładają mu władze. Jego historia została uwieczniona w filmie "Wszystko albo nic" z 1988 roku.

Janusz Korczak, czyli Henryk Goldszmit, był polsko-żydowskim lekarzem, pedagogiem, działaczem społecznym i pisarzem, który poświęcił swoje życie dzieciom. Był twórcą nowoczesnego systemu pracy z dziećmi, który oparł na sprawiedliwości, równości oraz obowiązkach. 

Janusz Korczak prowadził Dom Sierot w Warszawie, gdzie stworzył unikalny model wspólnoty, opartej na samorządzie dziecięcym, czyli pajdokracji, który uczył młodych ludzi odpowiedzialności, samodzielności i współpracy. Poza "dziecięcym sejmem" funkcjonował tam także sąd oraz prasa tworzona przez wychowanków. Jego książki, takie jak "Król Maciuś Pierwszy", stały się lekturami ponadczasowymi i do dziś są bardzo popularną literaturą dziecięcą.

Współcześnie jego rewolucyjna myśl pedagogiczna jest coraz bardziej doceniana w szczególności jako pioniera nurtu zwanego "edukacją moralną". Uważa się go także za prekursora ruchu na rzecz praw dzieci. Często jego wybitny dorobek jest w pewnym sensie przyćmiony, bądź pomijany przez jego heroiczną śmierć w obozie zagłady w Treblince, gdzie trafił wraz z dziećmi ze swojego Domu Sierot w sierpniu 1942 roku. Pozostał tam z nimi do końca, nie przyjmując propozycji ukrycia się i wcześniejszego wyjścia z getta.

***

Co myślisz o pracy redakcji Geekweeka? Oceń nas! Twoje zdanie ma dla nas znaczenie. 

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!