Niesamowite wnętrza kosmicznych pojazdów

Początki amerykańskiego programu wahadłowców kosmicznych sięgają przełomu lat 60. i 70. ubiegłego wieku. W chwili ukończenia programu Apollo i załogowych lotów na Księżyc NASA zaczęła poszukiwania nowego celu.

Jednym z pomysłów była budowa statku kosmicznego wielokrotnego użytku, który mógłby wynosić na orbitę okołoziemską ładunki, a także umożliwiał badawcze loty załogowe. Kolejnym powodem, dla którego miałyby być budowane statki wielokrotnego użytku, była chęć zbudowania orbitalnej stacji kosmicznej, bazy badawczej na Księżycu i zrealizowanie projektu załogowego lotu na Marsa.

Już wcześniej Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych rozpoczęły, w konkurencji wobec NASA, prace nad prototypem militarnego pojazdu kosmicznego. Zadanie zostało zlecone firmie Boeing i właśnie w biurach projektowych tej firmy powstał zarys projektu nazwanego później X-20 Dyna-Soar.

Realizacja projektu trwała 6 lat, od października 1957 roku do grudnia 1963, kiedy to został skasowany. Po pracach projektowych pozostała jedynie makieta. Całość pochłonęła 660 milionów dolarów. Dziś jest to oszałamiająca kwota ponad 5 miliardów dolarów. Pieniądze te jednak nie poszły na marne, ponieważ doświadczenia zebrane w czasie tamtych prac badawczych zostały wykorzystane w badaniach nad promem kosmicznym.

Pod koniec lat 70. XX wieku w wyniku kryzysu finansowego NASA musiała zrezygnować z planów misji na Marsa i budowania stacji badawczej na Księżycu. Pozostał jednak pomysł stworzenia wahadłowca i stałej bazy orbitalnej. Inaczej niż to miało miejsce w latach 50., wojsko i NASA wspólnie uczestniczyły w projekcie. 

Nowy pojazd miał połączyć wymagania USAF i NASA. Miał mieć możliwość wynoszenia na orbitę satelitów szpiegowskich, a także miał się charakteryzować dużą manewrowością i możliwością lądowania w każdej bazie na terenie Stanów Zjednoczonych.

Dla NASA najważniejszy był udźwig, który zapewniłby obsługę stacji kosmicznej  i możliwość prowadzenia badań na orbicie.

Wymagania obu służb powodowały ciągły wzrost masy orbitera. Podobnie działo się z rakietą nośną, czego skutkiem był ogromny wzrost kosztów projektu. Był to główny oręż w rękach przeciwników budowy wahadłowców. Optowali oni za użyciem rakiet typu Saturn V wraz ze sprawdzonymi już modułami Gemini.

Po podliczeniu kosztów, przy zakładanej częstotliwości lotów, okazało się, że mimo wysokich kosztów projektu, promy będą opcją tańszą.

W tym czasie trwała głównie walka o finansowanie projektu. Wojna w Wietnamie, inflacja i kryzys paliwowy doprowadziły do dużych cięć w budżecie Agencji. Wówczas zdecydowano się na budowę takiego promu kosmicznego, jaki znamy teraz: z zewnętrznym zbiornikiem i rakietami nośnymi, które są do niego przymocowane od zewnątrz.

Oficjalnie projekt rozpoczęto w styczniu 1972 roku. Już 4 lata później powstał statek do celów testowych, który miał zostać nazwany Constitution, tak jak najstarsza fregata w służbie US Navy.

Jednak po wielu listach, które docierały do Agencji od fanów Star Trek, nazwa została zmieniona na Enterprise. Dziś ten pierwszy orbiter można oglądać w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.

Pierwszym orbiterem, który poleciał w kosmos, była Columbia, która znalazła się na przylądku Canaveral w 1979 roku. Dwa lata później, 12 kwietnia 1981 roku, odbyła swój dziewiczy lot.

W sumie zbudowano sześć promów, z których pięć latało na misje kosmiczne. Stracono dwa orbitery: 28 stycznia 1986 roku eksplodował w czasie startu prom Challenger, a 1 lutego 2003 roku, w czasie powrotu z misji, uszkodzeniu uległa powłoka ochronna najstarszego promu, jaki znajdował się w służbie - spowodowało to eksplozję Columbii w czasie przechodzenia przez atmosferę.

W sumie promy kosmiczne wykonały 135 lotów. Ostatnim była misja STS-135 promu Atlantis 8 lipca 2011 roku.

Zobacz, jak wyglądały promy kosmiczne w środku.

SZ