Kubańczycy dostaną komputery?

Zmęczona wyspa

Forsowany latami przez zaślepionego rewolucyjnymi frazesami Fidela Castro, skrajnie niewydolny, socjalistyczny model gospodarki pogrążył izolowaną od świata Kubę w biedzie. Sytuacja na wyspie stała się dramatyczna już z chwilą upadku Związku Radzieckiego - największego partnera handlowego Hawany - który dostarczał reżimowi Castro ropy naftowej i innych surowców niezbędnych dla funkcjonowania państwa.

W warunkach permanentnego kryzysu i reglamentacji podstawowych produktów żywnościowych dostęp do komputerów, internetu czy telefonii komórkowej musiał być dla przeciętnego, karmionego na co dzień propagandową papką Kubańczyka czymś niewyobrażalnym. Kontakt z imperialistyczną nowoczesnością zarezerwowany był przecież jedynie dla nielicznych towarzyszy, którzy dzięki znajomościom i partyjnym koneksjom mogli pracować w hotelach goszczących zagranicznych turystów. Tych ostatnich zaczęło się zresztą pojawiać w minionych latach coraz więcej, ale zatrzymują się głównie w wydzielonych kurortach, które z kubańską rzeczywistością niewiele mają wspólnego.

Na Kubie zakazano sprzedaży większości urządzeń elektronicznych, takich jak telewizory czy lodówki (sic!), o komputerach nie wspominając. Dla komunistycznych władz był to z pewnością kolejny sposób na pozbawienie wątłej kubańskiej opozycji możliwości kontaktu ze światem zewnętrznym, ale były też bardziej prozaiczne przyczyny rządowych ograniczeń. Otóż Kuba musiała się borykać z ciągłymi (sięgającymi 18 godzin na dobę!) przerwami w dostawach energii elektrycznej. Reżim wywnioskował najwyraźniej, że skoro w kraju i tak nie ma prądu, to po co komu telewizor czy internet...

Sytuacja na wyspie zaczęła się z wolna poprawiać z chwilą nawiązania przez Hawanę współpracy handlowej z nowym partnerem - Wenezuelą. Jej lewicujący, skrajnie antyamerykański prezydent Hugo Chavez postanowił w 2006 roku wesprzeć kubańską rewolucję i udzielił rządowi Castro niezbędnej pomocy gospodarczej. Wenezuelska ropa pozwoliła uruchomić generatory i Kubańczycy znów mogli cieszyć się względnie regularnymi dostawami prądu.

Równie doniosłym wydarzeniem w najnowszej historii Kuby było też wycofanie się z życia publicznego samego El Comandante. Latem 2006 roku sędziwy i schorowany wódz rewolucji przekazał władzę swemu młodszemu bratu Raulowi. W lutym 2008 Raul Castro ostatecznie objął stanowisko głowy państwa i od tej chwili to właśnie on decyduje o losach 11 milionów Kubańczyków.

Już kilka dni po wydaniu przełomowego dekretu, rząd zablokował dostęp do popularnego blogu dysydentki Yoani Sanchez, która ośmieliła się kwestionować na swej stronie liczne obietnice składane przez młodszego z braci Castro. Głos w sprawie zagrożeń nowoczesności zabrał także sam El Comandante, który, choć od dawna nieobecny, wciąż otacza Kubę rewolucyjną opieką. Podczas zjazdu kubańskich artystów odczytano list, w którym Castro wyraził pogląd w kwestii dystrybucji imperialistycznej trucizny, za jaką uważa nawigację satelitarną i telefony komórkowe. El Comandante stwierdził:

"Ich sprzedaż to tylko kolejne zera w zyskach międzynarodowych korporacji. Niedługo nie będzie tajemnicą, co szepczą sobie pary na ławkach w parku. Czy życie oferowane przez imperializm ma jakiś sens"?

Na tak postawione pytanie ciężko znaleźć odpowiedź. Pewne jest jednak to, że niewiele sensu ma też życie, do jakiego zmuszeni są Kubańczycy. Przez kilka dni mogłem się temu absurdowi nieco przyjrzeć.

Bieda jawna i ukryta

Tym, co zauważyłem natychmiast podczas mojego krótkiego pobytu na Kubie, były puste drogi. Szerokimi ulicami z rzadka suną wiekowe cadillaki (pozostawiony przez uciekających w popłochu przed rewolucją 1959 roku Amerykanów turystyczny symbol Kuby), łady, kamazy, swojskie maluchy i inne wehikuły, które Kuba otrzymywała przez lata od tzw. narodów zaprzyjaźnionych.

Na wyspie brakuje paliwa i z tego względu transport samochodowy praktycznie nie istnieje. Ludzie, którzy chcą przedostać się z miejsca na miejsce, tłoczą się przy drogach (w grupach liczących nierzadko kilkadziesiąt osób) i sennie oczekują na auta z niebieską rejestracją. Pojazdy takie należą do rządu, a ich kierowcy mają obowiązek zabierać ze sobą tkwiących przy drodze podróżnych. Wszystko w imię rewolucyjnej równości wszystkich ludzi.

Wszystkie te produkty są dla przeciętnego Kubańczyka niedostępne i w tamtejszych realiach uchodzą za specjały wyjątkowe, przeznaczone dla turystów. Statystyczny mieszkaniec wyspy otrzymuje wszak miesięczną pensję stanowiącą równowartość kilku paczek papierosów, a żywność dostępna jest w większości przypadków na kartki.

Bieda najbardziej widoczna jest na prowincji, ale wystarczy odejść kilka przecznic od zabytkowego centrum Hawany, aby natknąć się na zalegających krawężniki apatycznych staruszków i biegające po ulicy półnagie dzieci. Jest dla nich wielkim szczęściem podarek w postaci kostki mydła lub kredek . Radość kubańskich dzieci może też wywołać zwyczajne... etui na okulary. Przejeżdżając przez mniejsze miejscowości byłem kilka razy zaczepiany przez ludzi, którzy usilnie prosili mnie o coś, kreśląc na dłoni niezrozumiałe dla mnie znaki. Okazało się, że Kubańczykom brakuje... długopisów i nierzadko całe wsie (o czym dowiedziałem się już później) nie dysponują niczym do pisania.

Technologie obalają reżim

Kubie zdecydowanie bardziej od komputerów i telefonów potrzebne są więc w tej chwili produkty najprostsze. Ludziom, którzy na co dzień muszą zmagać się z niedoborami żywności, z pewnością nie są niezbędne artykuły elektroniczne, ale to właśnie na nie (kierując się zapewne względami propagandowymi) postawił Raul Castro.

Dla totalitarnych dyktatur nie ma nic gorszego niż otwarcie na świat. Z chwilą gdy internet i telewizja pozwolą Kubańczykom przekonać się, jak bardzo życie w ich kraju różni się od standardów państw rozwiniętych, dni komunistycznego rządu mogą być policzone. Brak towarów to jedno, ale znacznie większe konsekwencje dla Kuby może mieć uświadomienie sobie przez jej mieszkańców faktycznej sytuacji, w jakiej znalazł się ich kraj. Może to właśnie dostęp do nowoczesnych technologii pozwoli Kubańczykom przekonać się, jak bardzo byli przez lata oszukiwani.