Czyste i ciemne niebo w Polsce. Gdzie obserwować gwiazdy?

• W 1994 roku, gdy doszło do awarii prądu w Los Angeles, zniknęło zanieczyszczenie światłem, a mieszkańcy dzwonili na numery alarmowe i raportowali widok srebrzystej chmury przecinającej nieboskłon. Okazało się, że widzieli pas Drogi Mlecznej.
• Ta sytuacja pokazuje ogromny problem, którego ofiarami stają się mieszkańcy zurbanizowanych terenów nie tylko w Ameryce Północnej, ale również w Polsce. Coraz większe obszary naszego kraju stają się ofiarami deficytu ciemnego nieba. 
• Gdzie zatem pojechać, aby zobaczyć najlepsze niebo w Polsce? Szczególnie teraz, gdy na niebie można obserwować Perseidy. Wskazówką okazać się może ten właśnie artykuł.

Zanieczyszczenie światłem to duży problem, który utrudnia obserwację nocnego nieba. Na takim obszarze nie ma szans do obserwacji gwiazd. W takiej sytuacji lepiej wybrać się do planetarium.

Problem występuje na terenach mocno zurbanizowanych, a cały problem powoduje oświetlenie uliczne, reklamy czy iluminacje obiektów.

Według szacunków 80 procent mieszkańców Stanów Zjednoczonych i 67 procent mieszkańców Unii Europejskiej mieszka na obszarach zanieczyszczonych światłem.

Aby chronić ciemne niebo, na świecie wyznaczane są specjalne obszary. To parki ciemnego nieba. Gdzie w Polsce obserwować niebo i Perseidy, których maksimum w nocy z soboty na niedzielę?

Na mapie zanieczyszczenia światłem w Polsce wyróżniają się trzy obszary o niskim poziomie natężenia sztucznego światła. Obejmują one szczególnie województwa zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie, część podlaskiego, lubelskie oraz podkarpackie.

Najrozleglejszy obszar ciemnego nieba rozciąga się w północno-zachodniej części Polski. Obejmuje on w większości województwo zachodniopomorskie, ale po części dotyka także pomorskiego, wielkopolskiego i lubuskiego.

Poza małymi wyjątkami można powiedzieć, że rozciąga się on od linii brzegowej Morza Bałtyckiego aż do Drawieńskiego Parku Narodowego, a także w szerz od Stargardu Szczecińskiego do Wałcza, Szczecinka, czy nawet Kościerzyny w województwie pomorskim.

Na tym obszarze istnieje wiele interesujących miejscowości, z których można prowadzić obserwacje astronomiczne. W okolicy Drawieńskiego Parku Narodowego sprawdzonymi miejscówkami okażą się Pestkownica, Zatom oraz wieś Jelenie. Są to miejsca na uboczu od cywilizacji, a zatem nieskażone zanieczyszczeniem światła z dużych miast. Ponadto wartymi uwagi okażą się również miejscowości takie, jak Radowo Małe w okolicach Szczecina, Przemysław w drodze z Łobezu na Sosnowo, a także Gmina Bobolice oraz okolice Miastka nad rzeką Studnicą.

Innym rozległym obszarem o niskim zanieczyszczeniu światłem w Polsce jest jej północno-wschodnia część. Ten obszar obejmuje właściwie całe województwo warmińsko-mazurskie poza Olsztynem, Szczytnem, Kętrzynem, Giżyckiem, Suwałkami, Ełkiem i Mrągowem, a także część województwa podlaskiego.

Wśród najbardziej interesujących lokalizacji tego regionu zdają się być okolice Grotowa w powiecie bartoszyckim, Ksebki w gminie Turośl, a także Dobarz i Gugny w gminie Trzcianne.

Interesującym obszarem ze względu na dobre warunki do obserwacji gwiazd okazuje się również kilka miejscowości w województwie lubelskim. Na północy województwa relatywnie niskim zanieczyszczeniem światłem cieszą się okolice miejscowości Brus niedaleko Włodawy, Zahajki w gminie Drelów, a także Tarnawa Duża w Gminie Turobin.

Z dala od wpływu wielkomiejskich terenów znaleźć się można także przebywając w Kryszynie w powiecie tomaszowskim, w Dębach niedaleko Hrebennego, a także w Dorbozach w powiecie biłgorajskim.

Mimo, że południowo-wschodnia część kraju nie cieszy się najrozleglejszymi obszarami czystego nieba, to niewątpliwie podkarpackie jest województwem, w którym niebo jest najciemniejsze. Dobre warunki do obserwacji nieba panują w Bieszczadach.

Właściwie każda miejscowość na południe od Sanoka i Ustrzyk Dolnych nadaje się do prowadzenia obserwacji astronomicznych na dobrym poziomie. Szczególnie interesujące okazują się jednak Baligród, Cisna, Lutowiska, Jaśliska oraz Czarna.

Niniejsze zestawienie odnosi się do miejsc objętych strefą najmniejszego zanieczyszczenia światłem w Polsce. To właśnie w wymienionych obszarach oraz miejscowościach panują najlepsze warunki do obserwacji nieba. W pozostałych częściach naszego kraju są one zauważalnie gorsze.

Oprócz wymienionych obszarów, które na mapach zanieczyszczenia światłem wyróżniają się zdecydowanie lepszą jakością nieba, warto wspomnieć o czymś jeszcze. W Polsce działają inicjatywy zwane obszarami ochrony ciemnego nieba. Są to miejsca przyjazne miłośnikom kosmosu, gdzie liczba sztucznego oświetlenia jest dostosowywana do potrzeb astronomów i ograniczana do minimum.

Administrator Programu Ciemne Niebo - Polska wyróżnił siedem lokalizacji:

• CN-001, Sopotnia Wielka w gminie Jeśnia,
• CN-002, część miejscowości Palowice w powiecie Rybnik,
• CN-003, Izerski Park Ciemnego Nieba w graniczne części Izery,
• CN-004, Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
• CN-005, Ostoja Ciemnego Nieba w Izdebnie i Chalinie niedaleko Międzychodu,
• CN-006, Dobre Miasto na Warmii i Mazurach,
• CN-007, część miejscowości Ostrowik w gminie Celestynów.

Przebywając w tych obszarach, nie trzeba się martwić o jakość nocnego nieba. Jest ona wystarczająco dobra, aby zaobserwować większość ciemnych obiektów, a co za tym idzie - subtelniejszych Perseidów.

Artykuł zaktualizowany. Oryginalny materiał ukazał się w sierpniu 2022 roku.