"Odwrotna szczepionka". Odwraca szkody wyrządzone przez układ odpornościowy

Zwykle szczepionki uczą układ odpornościowy rozpoznawania wirusowego lub bakteryjnego najeźdźcy jako wroga, którego należy zniszczyć. Naukowcy z Uniwersytetu w Chicago stworzyli jednak tzw. szczepionkę odwrotną, która odwraca szkody wyrządzane w organizmie przez układ odpornościowy w przebiegu takich chorób, jak stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu 1 i reumatoidalne zapalenie stawów. Zadaniem limfocytów T jest rozpoznawanie specyficznych obcych antygenów na powierzchni komórek i rozpoczynanie ataku na nie, jednak komórki T mogą się czasami mylić.

Tak właśnie jest w przypadku chorób autoimmunologicznych, gdzie stają się samoreaktywne, błędnie uznając zdrowe narządy i tkanki za obce organizmy. Ogromną rolę w pośredniczeniu w lokalnej i ogólnoustrojowej tolerancji na antygeny własne i obce odgrywa wątroba, dlatego naukowcy wykorzystali naturalny mechanizm tego narządu, polegający na oznaczaniu cząsteczek uszkodzonych komórek flagą "nie atakuj", aby zapobiec reakcjom autoimmunologicznym na komórki obumierające w wyniku naturalnych procesów.

Łącząc antygen z cząsteczką przypominającą fragment starzejącej się komórki, zmusili wątrobę do rozpoznała w nim przyjaciela, a nie wroga. W walce z patogenami byłoby to wielce niepożądane, ale w kontekście chorób autoimmunologicznych może okazać się przełomowym lekarstwem.

Naukowcy skupili się na mysim modelu z chorobą podobną do stwardnienia rozsianego, w której układ odpornościowy atakuje mielinę, czyli osłonkę izolacyjną otaczającą nerwy. Kiedy przetestowali na nim działanie szczepionki odwrotnej, odkryli, że układ odpornościowy przestał atakować mielinę, umożliwiając prawidłowe funkcjonowanie nerwów i odwracając objawy choroby.

Obecnie choroby autoimmunologiczne leczy się na ogół lekami immunosupresyjnymi, które mogą być bardzo skuteczne, ale blokują cały układ odpornościowy, również reakcje niezbędne do zwalczania infekcji. W tym kontekście szczepionka odwrotna byłaby znacznie bardziej specyficzna i powodowała mniej skutków ubocznych.