Atmosfera, która drga. Jak linie energetyczne wywołały blackout?
Pod koniec kwietnia 2025 r. znaczna część Hiszpanii i Portugalii pogrążyła się w ciemnościach. Wbrew pierwszym podejrzeniom to nie cyberatak, ale dziwne zjawisko atmosferyczne mogło być przyczyną awarii: wzbudzone drgania atmosferyczne. Czym są i jak linie energetyczne mogą wpływać na powietrze?
Awaria prądu w Hiszpanii i Portugalii. Co naprawdę się stało?
Pod koniec kwietnia 2025 roku doszło do dużej awarii sieci energetycznej w Hiszpanii, Portugalii i części południowej Francji. Początkowo podejrzewano cyberatak, ale coraz więcej wskazuje na to, że przyczyną blackoutów mogło być mało znane zjawisko fizyczne: wzbudzone drgania atmosferyczne (ang. induced atmospheric vibrations).
Czym są wzbudzone drgania atmosferyczne? Proste wyjaśnienie
To zjawisko polega na powstawaniu bardzo niskich dźwięków lub drgań w atmosferze, które mogą wpływać na infrastrukturę - zwłaszcza energetyczną. W tym przypadku źródłem drgań były najprawdopodobniej linie wysokiego napięcia, które przy określonych warunkach pogodowych i technicznych zaczęły emitować fale dźwiękowe o niskiej częstotliwości.
Wyładowania koronowe i "śpiewające" przewody
Główna przyczyna tych drgań to wyładowania koronowe. Dzieją się one, gdy wokół przewodów pod wysokim napięciem tworzy się pole elektryczne zdolne do jonizacji powietrza. Efektem są naładowane cząsteczki, które mogą emitować słyszalne lub niesłyszalne buczenie. W dużej skali, to "buczenie" może wprawiać w drgania otaczające powietrze - jakby linia energetyczna śpiewała bardzo niskim głosem.
Prosty przykład z życia
Wyobraź sobie bardzo długi drut nad ziemią, przez który płynie potężny prąd. W odpowiednich warunkach zaczyna on "śpiewać" - powietrze wokół zaczyna rezonować. Jeżeli rezonans trafi w częstotliwości urządzeń sieciowych, może je zakłócić. To trochę jak sytuacja, gdy mocny dźwięk rozbija kieliszek - tylko w znacznie większej skali.
Czy to zjawisko jest groźne?
Na co dzień - nie. Te drgania są zwykle zbyt subtelne, byśmy je zauważyli. Problem pojawia się, gdy rezonans atmosferyczny osiąga dużą skalę albo zostaje spotęgowany przez inne czynniki. Wtedy może zaburzyć działanie sieci elektroenergetycznych lub innych wrażliwych urządzeń - tak jak przypuszczalnie stało się na Półwyspie Iberyjskim.
O rezonansie atmosferycznym wiadomo od dawna - to zjawisko występuje po wybuchach wulkanów, eksplozjach bomb czy startach rakiet. Nowością jest natomiast zwrócenie uwagi, że podobne skutki może mieć… infrastruktura człowieka. Takie zjawisko mogło doprowadzić do realnych strat w sieciach przesyłowych Europy.
Źródła: The Guardian, Euronews, USA Today, The Guardian, Wikipedia
