Pancerne marzenia kolekcjonera

Na co dzień samorządowiec. Ale zabytkowe wojskowe pojazdy zbiera już ponad 35 lat.

- Jest legendą wśród kolekcjonerów militariów - mówi Paweł Kowalczyk, miłośnik wojskowych gadżetów. Jacek Kopczyński przyznaje jednak, że jego pasja pojawiła się zupełnie przypadkiem.

- Marzyłem o Harley Davidsonie, ale właściciel motocykla, który chciałem kupić zaproponował wymianę na unikalnego amerykańskiego jeepa Willysa - opowiada Kopczyński. Cóż było robić. - Kupiłem więc Willysa z 1942 r., ale zanim go oddałem, pojechałem terenówką na wycieczkę - wspomina. Samochód tak bardzo mu się spodobał, że został z nim do dziś, a on sam zaczął poszukiwać militarnych pojazdów.

Jako pierwsze do jego kolekcji trafiły kolejne Willysy, terenowe Dodge i amerykańska wojskowa ciężarówka GMC. Potem z jednego z łódzkich poligonów sprowadził radzieckie działo samobieżne SU-76, które żołnierzom służyło za cel. Dlatego na jego remont musiał poświęcić długie godziny. Ale dziś to jedyny jeżdżący tego typu pojazd w Polsce.

W zbiorach ma także, rzadki w naszym kraju amerykański opancerzony transporter półgąsiennicowy Halftrack M16 z 1944 r. Przechowuje go na działce.

Jesienią ubiegłego roku jego kolekcja wzbogaciła się o prawdziwy unikat. Udało mu się razem z grupą miłośników militariów wydobyć ze starorzecza Warty brytyjski czołg Valentine MK IX z czasów II wojny.

- Okoliczni mieszkańcy od dawna opowiadali o zatopionym w rzece czołgu. Sądziłem, że to radziecki T-34 albo amerykański Sherman -  opowiada. Jednak okazało się, że to Valentine - pierwszy odnaleziony w Polsce czołg tego typu. Na świecie zachowało się ich tylko kilkanaście, z czego zaledwie 3 lub 4 brały udział w działaniach bojowych. Pozostałe były używane np. do szkolenia.

Kopczyński stara się poznać także historię odnalezionych pojazdów. Udało mu się ustalić, że amerykański czołg był jednym z 2 tys. egzemplarzy, które trafiły jako wsparcie alianckie do Związku Radzieckiego.

- Dzięki wspomnieniom świadków i archiwalnym dokumentom ustaliłem, że Valentine służyła w 9 Samodzielnym Korpusie Pancernym generała Iwana Kiriczenki - opowiada kolekcjoner. W styczniu 1945 roku oddział czołgów przeprawiał się przez oblodzoną Wartę. Na środku rzeki w Valentine skończyło się paliwo. Kiedy próbowano ją odholować, lód się załamał i maszyna utknęła w rzece. Na blisko 70 lat.

Jacek Kopczyński chce teraz ustalić skład załogi czołgu. Wie już, że  trzech czerwonoarmistów uratowało się. Przez pewien czas pozostali w mieście. Zachowały się nawet zdjęcia, które robili sobie z mieszkańcami Warty. Wiadomo też, że żołnierze przeżyli wojnę, bo latem 1945 r. spotkali w Czechosłowacji mieszkańców Warty, którzy wracali z robót przymusowych do domu.

Choć z czołgu zniknęły dokumenty radzieckich żołnierzy, brakowało też części wyposażenia m.in. radiostacji, to kolekcjoner znalazł w nim oryginalne wojskowe przedmioty, np. maski przeciwgazowe, zapasowe peryskopy, lornetkę, gaśnicę, przenośną lampę. Były nawet szczoteczki do zębów, maszynka do golenia i 20-litrowy kanister, którego zawartość nadal jest tajemnicą.

- Niektórzy podejrzewają, że zawiera rosyjski bimber -  mówi nowy właściciel czołgu i zapowiada: - Otworzymy go na św. Walentego.

Sam czołg zachował się w świetnym stanie. Został oczyszczony z piasku i żwiru, a pancerz pokryto środkiem antykorozyjnym.

- Jak zrobi się cieplej, zdejmiemy wieżyczkę i wyjmiemy zespół napędowy, wypiaskujemy i pomalujemy też resztę części - planuje Janusz Zgit współpracujący z kolekcjonerem. Wszystkie prace nad czołgiem nadzoruje konserwator zabytków. Plany zakładają, że za trzy lata Valentine będzie jeździć.

Choć brytyjski czołg to prawdziwy unikat, Jacek Kopczyński pytany o perłę swojej kolekcji wymienia dwie polskie przedwojenne tankietki. To małe czołgi wyprodukowane w warszawskich zakładach Ursus. Jedna pochodzi z 1936 roku i wyposażona była w karabin maszynowy francuskiej konstrukcji Hotchkiss 7,92 mm. W Polsce są tylko trzy takie tankietki. - Moją kupiłem od norweskiego rolnika mieszkającego za kołem podbiegunowym. Służyła mu za ciągnik rolniczy - mówi kolekcjoner.

W ubiegłym roku Jacek Kopczyński złożył też z części wykopanych w lasach pod Łodzią drugą tankietkę, tym razem z 1939 roku. - To eksperymentalny model uzbrojony w działko 20 mm. Przed wojną powstało tylko ponad 20 takich wozów - podkreśla z dumą.

Militarna kolekcja jest słynna na całą Polskę. Eksponaty Jacka Kopczyńskiego grają w filmach, wykorzystywane są też podczas historycznych rekonstrukcji. Można je także oglądać na giełdzie Moto Weteran Bazar w Łodzi, której Kopczyński jest organizatorem. Zaczynał 21 lat temu od kilku stolików z militariami, dziś to największa giełda kolekcjonerska w Polsce.

- Moje dalsze plany? Mogę tylko powiedzieć, że mam na oku kolejny pojazd do wydobycia, tym razem niemiecki - zdradza łodzianin.