Tego nie wiesz o Mołdawii. Fakty zaskakują! [Motyl i Globus]
Nuciliśmy to wszyscy, choć nie wiedzieliśmy, że pochodzi z Mołdawii, kraju w kształcie kiści winogron! Umówmy się, jeśli się ma największy na świecie system piwnic na wino, to trzeba mieć kształt kiści winogron prawda? Marcin Nowak ("Motyl i Globus") przedstawia kilka ciekawostek związanych nie tylko z geografią Mołdawii.
Na początek gwoli wyjaśnienia. Ten format jest dość krótki i z pewnością nie jest w stanie w wyczerpujący sposób przedstawić danego kraju. Ale na szczęście geografia w odróżnieniu od historii pozwala dokonać selekcji i wyciągnąć subiektywne wybrane ciekawostki. Choć i wątków historycznych nie zabraknie. Poniższy tekst to skrócony zapis materiału wideo, do którego obejrzenia pełnej wersji serdecznie zachęcamy.
Mołdawia a właściwie Republika Mołdawii znajduje się w Europie Wschodniej. Położona jest pomiędzy tylko dwoma krajami: Ukrainą na długości 939 km i Rumunią na długości 450 km (co już jest ciekawe, bo krajów tylko z dwoma sąsiadami nie ma zbyt wielu).
Dodatkowo warto wspomnieć, że jej zachodnią granicę właściwie w całości stanowi rzeka - Prut, która wypływa dokładnie spod Howerli - najwyższego szczytu Ukrainy. Jej wschodnia granica to rzeka Dniestr, choć formalnie nie do końca. Państwo sięga nieco dalej, gdyby nie istnienie Separatystycznej Republiki Naddniestrza, o której później. Reasumując: Mołdawia jest jednym z najbardziej międzyrzecznych krajów świata. Międzyrzecze!
Mołdawia jest krajem średniej wielkości w skali Europy ma powierzchnię lądową 34 tys. km2 co lokuje ją pomiędzy Belgią z 30,5 tys. km2 a Gwineą-Bissau z 36 tys. km2. Jeśli chodzi o ludność - razem z Naddniestrzem w almanachach podaje się liczbę 4,1 mln mieszkańców. Przy czym kraj ten ma bardzo aktywną diasporę i ruch migracji ekonomicznej. Głównie do Moskwy, Rumunii, Włoch i Hiszpanii. I realnie jest to tylko 2,6 mln. Aż 16 proc. PKB kraju generują przekazy pieniężne z zagranicy.
Większość mieszkańców posługuje się językiem rumuńskim (75-80 proc.) - według niektórych jego mołdawskim dialektem, choć są i tacy, którzy wnioskują, że to Rumuński jest dialektem Mołdawskiego - bo kiedyś Mołdawia była nawet bardziej wpływowa od Rumunii.. Na drugim miejscu jest język Rosyjski - głównie na południu i wokół miasta Bielce. Jeszcze większą przewagę ma wyznanie, gdyż aż 93 proc. identyfikuje się jako prawosławni.
Historia Mołdawii jest nawet większa i pojemniejsza niż jej geografia. W pierwszych stuleciach po utracie tego terenu przez Daków chwilowo Mołdawię zamieszkiwali Scytowie, Hunowie i Goci. I potem następne koczownicze ludy: Awarowie, Pieczyngowie, Kumanowie a na końcu tej fazy Węgrzy
Państwowość Mołdawska zaczęła się kształtować dopiero w XIV wieku, gdy utworzone zostało Hospodarstwo. Pierwszym hospodarem - czyli księciem był Bogdan I. Imię dość słowiańskie i zgadza się, bo Mołdawia utrzymywała dobre stosunki z Rusią, Litwą i Polską, składając nam Jagiellonom nawet hołd Wasalny. To dlatego czasami na mapach historycznych widzicie Mołdawię w jasnoczerwonych albo różowych paskach.
Dobry okres skończył się dla Mołdawii po panowaniu Stefana Wielkiego i w czasie wzrostu potęgi Imperium Osmańskiego. Mały kraj, podobnie jak sąsiedni Wołoszczyzna wpadł we władanie silniejszego na długi czas.
Wyjątkowym tematem może być... Naddniestrze i Gagauzja. Wspomniane Naddniestrze oderwało się od pogrążonej w kryzysie Mołdawii w wyniku wojny separatystycznej dość podobnej do wydarzeń w Donbasie. Ludność rosyjskojęzyczna i właściciele przemysłowi wygrali tylko dzięki wsparciu 14 Armii radzieckiej i do dziś pozostają komunistycznym skansenem na mapie Europy pod jej formalnym wojskowym protektoratem.
Choć tym państwem formalnie rządzi jednak firma. Nazywa się Sheriff a Wy znacie ją być może z Ligi Mistrzów i zespołu piłkarskiego z Tyraspola. Wielu Youtuberów zna jednak Naddniestrze dzięki osobie Romana Fana Polszy - youtubera, który uciekł z tego regionu...
Jakby tego było mało to drugim separatystycznym -, ale objętym formą autonomii - regionem Mołdawii jest położona na południu Gagauzja, którą zamieszkuje uwaga... ludność tureckojęzyczna, wyznająca prawosławie, wyrażająca sympatie prorosyjskie. O tym miejscu należy się niebawem osobny odcinek.
Otóż Mołdawia jest też jednym z nielicznych krajów na świecie, w którym i prezydent i premier to kobiety.
Choć Mołdawia nie jest krajem z dostępem do morza to... w sumie jest. W okolicach Palanca, którego do tego kraju niedawno wyjechały tysiące uchodźców z Ukrainy morze znajduje się zaledwie 4 km od granicy. Ale w Giurgiulesti, gdzie Prut łączy się z potężnym Dunajem wybudowano pełnowymiarowy port morski zdolny przyjąć statki ogromnej wyporności i przez końcówkę Dunaju wypływać na Morze Czarne z produktami eksportowymi tego małego kraju. W dużej mierze z... winem.
Przemysł winiarski tego kraju jest bardzo mocny i wynosi aż 25 proc. całego eksportu Mołdawii jest dziś tak potężny jak kiedyś melodia i słowa piosenki Dragostea Din Tei mołdawskiego zespołu O-zone. Haiduk!
Marcin Nowak jest geografem, dziennikarzem i autorem filmów dokumentalnych o architekturze. Prowadził zajęcia ze studentami na Wydziale Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego.
