Sprzęt optyczny do planespottingu - obserwacji samolotów

W ostatnich latach popularne w naszym kraju stały się obserwacje samolotów na wysokościach przelotowych, tak zwany planespotting. Dla niewtajemniczonych - chodzi tu o obserwacje samolotów, zazwyczaj pasażerskich lub transportowych, przelatujących na wysokościach zbliżonych do 10 tysięcy metrów. Rzeczywista odległość do obserwowanego samolotu jest zazwyczaj znacznie większa. W przypadku samolotów lecących w pobliżu horyzontu są to odległości niekiedy dochodzące do 100 km.

Do skutecznej obserwacji tego typu obiektów potrzebny jest sprzęt optyczny o odpowiednio dobranych parametrach. Na wstępie warto wspomnieć co decyduje o jakości dawanego obrazu. Po pierwsze istotna jest średnica obiektywu lornetki czy też lunety. Od średnicy zależy przede wszystkim jasność i kontrast obrazu. Średnica decyduje też o teoretycznej zdolności rozdzielczej urządzenia. Można przyjąć zasadę, że sprzęt o obiektywie mniejszym niż 30 mm to sprzęt zabawkowy. Także urządzenia o średnicy 40 mm przydają się, ale w innych dziedzinach. Dobry sprzęt do obserwacji samolotów powinien mieć obiektyw o średnicy minimum 50 mm. Tego typu lornetki pozwalają na uzyskiwanie sensownych obrazów przy powiększeniach do 20 x. Wskazane są obiektywy o większej średnicy, jako że wzrost średnicy powoduje wzrost jasności i poprawę wyrazistości i kolorystyki obrazu.

Po drugie, należy dobrać powiększenie. Ale trzeba to zrobić rozsądnie. Zbyt małe powiększenie nie pozwoli na rozpoznanie typu samolotu, czy też linii lotniczej. Nie powinno wybierać się sprzętu o powiększeniu mniejszym niż 15 x - jest to minimum, przy którym możliwe jest obserwowanie samolotów.

Jest to też powiększenie, które do obserwacji nie wymaga statywu; można trzymać lornetkę w ręku (wymaga to pewnej wprawy i początkujący obserwator może mieć z tym problem). Powiększenie w okolicach 15 x wydaje się być odpowiednie dla lornetek.

Sprzęt o większym powiększeniu musi być wyposażony w statyw. Powiększenie nie może być także zbyt duże w stosunku do rozmiaru obiektywu. I tak w przypadku lunet uznaje się, że górne powiększenie nie powinno przekraczać średnicy obiektywu wyrażonej w milimetrach. Dla początkujących obserwatorów ekonomicznym rozwiązaniem będą lornetki z serii Delta Optical Voyager II. Modele o parametrach 16x50 to najbardziej trafny wybór. Są to lornetki lekkie, o niewielkich gabarytach, które mogą być wykorzystywane jako zwykłe lornetki turystyczne. Aby poprawić komfort obserwacji wystarczy dokupić choćby najtańszy statyw oraz adapter mocujący do niego lornetkę.

Idealnym wręcz rozwiązaniem dla plane spotterów jest lornetka Celestron SkyMaster 15x70. Jest to stosunkowo duży instrument optyczny i na pierwszy rzut oka może przerażać rozmiarami. Ale szczęśliwie tubusy lornetki wykonano z lekkich materiałów, przez co można ją bez problemu trzymać w ręku przez dłuższy czas. Największą zaletą Celestrona są duże, 70 milimetrowe obiektywy, zbierające duże ilości światła. Dzięki takim obiektywom możliwe jest uzyskanie obrazu jasnego i kontrastowego, pomimo że powiększenie wynosi 15x.

Lornetką o lepszych parametrach technicznych od SkyMastera jest nowa Delta Optical Starlight 15x70. W porównaniu do SkyMastera uzbrojona jest w lepsze powłoki przeciwodblaskowe i okulary o większym polu widzenia. Ma te same zalety czyli jest lekka i wygodna w obsłudze, mimo dość znacznych rozmiarów. Optyka, lepiej skorygowana pod względem aberracji chromatycznej, pozwoli bezbłędnie rozpoznać typ lecącego wysoko samolotu.

Lornetka ta nadaje się do obserwacji bez statywu, niemniej jednak można się takim urządzeniem wspomóc. Użycie statywu zagwarantuje większą stabilność obrazu i znacznie zwiększy komfort obserwacji. Z uwagi na niewygórowaną cenę oraz dobrą stabilność i wygodę obsługi polecić można statyw Velbon Sherpa 550. Jest to duży, solidnie wykonany statyw obsługiwany jedną dźwignią; ma dość dużą nośność i bez wątpienia jest to jeden z najbardziej opłacalnych statywów w tej klasie.

Dla osób nie obawiających się większych gabarytów firma Vixen produkuje lornetki z obiektywami 80 mm. Występują w kilku wersjach, różniących się powiększeniami. Dla obserwatora samolotów interesujące będą modele 20x80 oraz 30x80. Tego typu sprzęt szczególnie dobrze spisze się w przypadku samolotów lecących w dość dużym oddaleniu, nisko nad horyzontem. Lornetki te posiadają specjalne mocowanie statywowe różniące się od stosowanego w mniejszych modelach. Pomiędzy tubusami znajduje się metalowa szyna, a na niej właściwe mocowanie 1/4". Mocowanie to można przesuwać w tył i w przód, dzięki czemu po zawieszeniu na statywie można lornetkę wyważyć. Do Vixena pasuje statyw William Optics TR-188. Jest to duży statyw, o dość oryginalnej konstrukcji. Zadziwia rozmiarami - po pełnym rozsunięciu nóg i środkowej kolumny jest wyższy od człowieka średniego wzrostu, na szczęście jest przy tym na tyle lekki, że nie sprawia problemów przy przenoszeniu.

Budzące respekt modele 20x80 i 25x100 można zaliczyć do bardziej stacjonarnego sprzętu. Powiększenie jakie dają jest znacznie większe niż w modelu 15x70, a duże obiektywy zapewniają doskonałą rozdzielczość. Są to jedne z największych lornetek produkowanych seryjnie i widok obserwatora z tego typu sprzętem obserwacyjnym zapewne wzbudzi podziw wśród kolegów spotterów.

Większe powiększenia uzyskujemy zazwyczaj przy użyciu lunet krajobrazowych, zawieszonych na statywach fotograficznych. Lunety tego typu mają obiektywy o rozmiarach 65-100 mm oraz powiększenia zawierające się w przedziale od 15 do 100x. Charakterystyczna dla tych lunet jest płynna zmiana powiększenia. Przy małym powiększeniu łatwiej jest trafić w obiekt, a dużych powiększeń używamy do rozpoznania drobnych szczegółów obrazu.

Przy większych powiększeniach ogromne znaczenie ma jakość zastosowanej optyki, dlatego szczególnie dobrze spisują się lunety ze szkłem ED, które nieomal pozbawione są aberracji chromatycznej.

Rozwiązaniem tanim i skutecznym będzie zakup lunety DO titanium 65ED. Tego typu sprzęt nie zajmuje wiele miejsca, jest lekki i zapewnia powiększenia od 15 do 45x. Do lunety wystarczy lekki i tani statyw, taki jak Velbon DF-50.

Dla wytrawnych obserwatorów możemy polecić zestaw z wysokiej półki. Sercem zestawu będzie luneta Celestron Regal 100 F-ED, z niskodyspersyjnym obiektywem o średnicy 100 mm.

Powiększenia uzyskiwane przy użyciu tego Celestrona zawarte są w granicach od 22 do 67x, przy czym nie są to ostateczne granice tego powiększenia. Regal pozwala na zastosowanie dowolnego okularu w standardzie 1.25" (standard stosowany w teleskopach), co daje praktycznie nieograniczoną liczbę możliwych do uzyskania powiększeń i pól widzenia. Można zakupić dodatkowy okular, dający powiększenie około 100x oraz okular szerokokątny, pozwalający obserwować obraz w dość niezwykły sposób. Bez większego problemu do lunety można podłączyć dowolną lustrzankę cyfrową. Luneta zachowa się wówczas jak teleobiektyw o ogniskowej kilkuset milimetrów.

Do Regala 100 F-ED potrzebny będzie dość solidny statyw. Odpowiednią stabilność zapewni masywny Slik 700 DX, bądź Benro KH-25, charakteryzujący się niezwykłą płynnością ruchów głowicy.