Jakie tajemnice skrywają najstarsze góry w Polsce? Daj się zaskoczyć
Góry Świętokrzyskie to najstarsze góry w Polsce i jedne z najstarszych w Europie. Jakie tajemnice skrywają, co o nich wiadomo, a czego jeszcze nie? Wiedzieliście, że w Górach Świętokrzyskich odnaleziono szczątki wieloryba?
Fascynująca geologiczna przeszłość Gór Świętokrzyskich
Góry Świętokrzyskie powstały aż 500 mln lat temu w kambrze. Następnie zostały odmłodzone w trakcie orogenezy hercyńskiej i dalej podczas orogenezy alpejskiej. Można tutaj znaleźć skamieniałości trylobitów, które żyły 540 - 485 mln lat temu. W tych górach można również znaleźć ślady procesów wulkanicznych, np. w postaci skał piroklastycznych z ordowiku (485-443 mln lat temu). Co ciekawe, w zapisach "polskich skał" z tego okresu można zauważyć globalne ochłodzenie i masowe wymieranie gatunków.
Góry Świętokrzyskie posiadają także "pamiątki z geologicznych wakacji", gdyż można tutaj znaleźć grube pokłady wapieni, w których znajdują się pozostałości koralowców, gąbek i innych bezkręgowców morskich - jest to pozostałość po występującym tu około 375 mln lat temu tropikalnym morzu. Kolejną ciekawostką są jedne z najstarszych na świecie śladów pierwszych dinozaurów, które są datowane na trias (252-201 mln lat temu). Z kolei w jurze i kredzie (jura: 201-145 mln lat temu; kreda: 145-66 mln lat temu) obszar Gór Świętokrzyskich został "zalany" przez ocean, często fakt ten nazywany jest "potopem jurajskim".
W kolejnych milionach lat wody ustąpiły i rozpoczęło się intensywne wietrzenie chemiczne, po czym znów obszar znalazł się pod wodą w miocenie (23-5 mln lat temu) - pozostałością z tego okresu są unikatowe szczątki wieloryba, które zostały odnalezione w wapieniach w okolicach Pińczowa. Wieloryb otrzymał nazwę Pinocetus polonius. Ostatnim procesem modelującym kształt Gór Świętokrzyskich były zlodowacenia południowopolskie, wówczas lądolód ze Skandynawii całkowicie przykrył to pasmo - szczyty górskie uległy znacznemu obniżeniu wskutek erozji lądolodu i późniejszemu wietrzeniu.
Co jeszcze warto wiedzieć o Górach Świętokrzyskich?
Nazwa tego pasma górskiego pochodzi od relikwii Krzyża Świętego, które umiejscowione są w klasztorze na Łysej Górze. Rozpowszechnienie w średniowieczu pielgrzymowania do tego miejsca było spowodowane m.in. pobożną postawą polskich władców. Co ciekawe właśnie na tej górze miały odbywać się w danych czasach sabaty czarownic. Z kolei według ustaleń naukowców w okresie wczesnego średniowiecza funkcjonował tu ośrodek kultu związanego z religią Słowian. Świadectwem tego ma być tajemniczy "wał kultowy", który otacza szczyt - ma on kształt podkowy o wysokości 2 metrów.
Właśnie w Górach Świętokrzyskich znajduje się jedna z najpiękniejszych w naszym kraju jaskiń, czyli Jaskinia Raj. Ma ona długość 240 metrów i została odkryta dopiero w 1963 roku. Miejsce to odznacza się różnorodnością form naciekowych, tj. stalaktyty, stalagmity, draperie, perły jaskiniowe, kolumny naciekowe, czy tzw. pola ryżowe. Najgrubszy stalagmit ma aż 6,27 m obwodu podstawy.
W najstarszych górach w Polsce rośnie jedno z najstarszych w Polsce drzew, czyli Dąb Bartek. Od 1954 roku jest chroniony jako pomnik przyrody. Obwód pnia wynosi aż 985 cm, a wysokość drzewa wynosi 28,5 m. Niestety z powodu próchnienia drzewo obumiera. Według jednej z legend Jan III Sobieski wraz z Marysieńką mieli ukryć w drzewie skarby. Według innej opowieści ten sam król zostawił w dziupli Bartka flaszę wina i zdobytą w trakcie bity pod Wiedniem turecką szablę.
