Detekcja największego w historii rozbłysku z czarnej dziury
Pod koniec zeszłego roku astronomowie z Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) poinformowali o zaobserwowaniu przy pomocy teleskopu VLT (Very Large Telescope) najbardziej energetycznego rozbłysku z kwazara w historii.
Kwazary to ekstremalnie jasne centra galaktyk, które zasilane są materiałem wyrzucanym przez supermasywne czarne dziury. Według naszego aktualnego stanu wiedzy, czarne dziury pochłaniają materię, jednak w przypadku ich supermasywnych sióstr, należących do rodziny kwazarów, powszechnie zachodzi także przyspieszanie krążącej wokół nich materii oraz jej wyrzut z dużą prędkością. Takie wyrzuty odgrywają kluczową rolę w ewolucji galaktyk. Do tej pory nie obserowano jednak najsilniejszych, przewidzianych w teorii rozbłysków oraz towarzyszących im wyrzutów materii.
Sytuacja ta zmieniła się pod koniec ubiegłego roku, kiedy astronomowie poinformowali o zarejestrowaniu najbardziej energetycznego rozbłysku w historii, będącego pięć razy silniejszym od poprzedniego rekordzisty. Zjawisko zaobserwowano w momencie przeglądu układu kwazara o nazwie SDSS J1106+1939. Do zarejestrowania rekordowego rozbłysku wykorzystano dedykowany instrument do obserwacji w zakresie promieniowania rentgenowskiego, który sprzężony był z teleskopem VLT w obserwatorium Paranal w Chile.
Ilość energii związanej z szybkim wyrzutem materii z obiektu SDSS J1106+1939 była przynajmniej dwa miliony milionów razy większa od energii jakie wygenerowało do tej pory nasze Słońce, co równoznaczne jest także ze stukrotną wartością energii uwolnionej przez naszą Drogę Mleczną. Rozbłysk pochodził z miejsca odległego o około 1000 lat świetlnych od supermasywnej czarnej dziury w sercu opisywanego kwazara. Analizy wskazują, iż co roku z tego obiektu wydalana jest w przestrzeń kosmiczną materia równa masie 400 gwiazd wielkości naszego Słońca.
Pomimo zaobserwowania tego historycznego rozbłysku, astronomowie nie byli zupełni zaskoczeni skalą jego wielkości. Uwalnianie przez supermasywne czarne dziury takich ilości energii zostało wcześniej przewidziane teoretycznie. Wiele symulacji sugeruje, iż tego typu rozbłyski mogą mieć swój wpływ na okoliczne galaktyki, co rozwiązałoby kilka niewyjaśnionych do tej pory zagadek kosmologii, m.in. jak masa całej galaktyki wiąże się z masą zawartej w centrum czarnej dziury, czy dlaczego we Wszechświecie znajduje się tak mało dużych galaktyk. Z pewnością zagadnienie to wymaga prowadzenia dalszych badań.
