Emitel S.A.: Jak zostać „szerpami” rynku dronowego?

Prowadzony przez Emitel projekt Drone Labs koncentruje się na sprawdzaniu różnych scenariuszy w zakresie komercyjnego wykorzystania dronów (np. do transportu ładunków w branży kurierskiej). Firma nie zamyka się także na współpracę z partnerami; podmiotami prywatnymi (np. start-upami technologicznymi) i publicznymi (jak izby i agencje lotnicze). Jaką rolę chce pełnić koncern telekomunikacyjny na rynku dronowym? Dlaczego Emitel chce stać się pierwszą polską firmą z prestiżowym certyfikatem lotniczym LUC? Jak wojna na Ukrainie wpływa na rozwój branży bezzałogowych statków powietrznych? Na te i inne pytania opowiedzieli w rozmowie z red. Sławomirem Kosielińskim z think-tanku Instytut Mikromakro managerowie Emitel odpowiedzialni za projekt Drone Labs: Jarosław Niechcielski, dyrektor Biura Regulacji i Rozwoju Relacji Zewnętrznych, Petra Pawłucka, dyrektorka Biura Strategii i Zarządzania Projektami oraz Wojciech Szczęsny, koordynator ds. Marketingu.

Sławomir Kosieliński: Obserwuję spółkę Emitel od kilkunastu lat, odkąd przeprowadziliście bardzo udany projekt cyfryzacji telewizji naziemnej. Niespodziewanie dla mnie przekształcacie się obecnie w "szerpów" rynku dronowego. Gwoli wyjaśnienia, zwykle określa się tym mianem unijne negocjacje akcesyjne, ale też działania pionierskie, przełamujące bariery technologiczne, prawne i społeczne. Po co Wam drony?

Jarosław Niechcielski: Głównym obszarem Emitel S.A. są usługi emisji sygnału radiowo-telewizyjnego i dostęp do infrastruktury wysokościowej, którą dysponujemy. Świadczymy usługi dla bardzo różnych klientów - od publicznych po komercyjnych, , głównie w technologiach radiowych, choć oczywiście wykorzystujemy w tym celu także infrastrukturę światłowodową. Dostarczane przez Emitel usługi zbudowane są w oparciu o rozwiązania sieciowe o indywidualnie ustalanych z klientem poziomach niezawodności. Możemy się pochwalić sieciami o zasięgu ogólnopolskim z najwyższym oferowanym poziomem świadczenia usług (SLA) dostępnym na krajowym rynku. Co więcej, cała produkcja usługi, tzn. jej projektowanie, budowa i utrzymanie, realizowana jest przez naszą spółkę. Nie korzystamy z usług innych podmiotów. Elementy infrastruktury sieciowej zwykle są redundantne w obszarze zasilania i teletransmisji. Dysponujemy także mobilnymi obiektami wysokościowymi. Ponieważ posiadamy elementy infrastruktury krytycznej, jakość świadczenia usług jest dla nas niebywale ważna.

Wojciech Szczęsny: Interesuje nas wykorzystanie naszej infrastruktury - od tego zaczynamy. Nie chcemy od razu rozstrzygać, w którym dokładnie miejscu rynku dronowego będziemy docelowo, ale zawsze od czegoś trzeba zacząć. Trzeba sobie powiedzieć, że zaczynamy z wysokiego poziomu, ponieważ jako firma zajmująca się sieciami mamy laboratoria, w których testujemy rozwiązania bazujące na nowych technologiach. Mamy dwa laboratoria Smart City i teoretycznie moglibyśmy testować w nich rozwiązania dedykowane branży dronowej "na sucho", ale zdecydowaliśmy się postawić lab dla "bezzałogowców" w realnej przestrzeni, gdzie będzie można latać.

…czyli budujecie demonstrator na południu Polski?

Wojciech Szczęsny: Dokładnie. Chcemy poznać potrzeby produktowe potencjalnych klientów na tym rynku. Robimy to metodą design thinking - wyobrażamy sobie, że przychodzi do nas klient i pytamy o jego potrzeby.

Pójdźmy tą drogą. Przychodzi firma dronowa, która wygrała przetarg na monitoring jakiegoś obszaru… i co wtedy?

Jarosław Niechcielski: Na dziś możemy zaproponować usługę detekcji drona. Jest to jeden z podstawowych elementów ważnych dla bezpieczeństwa realizacji misji w powietrzu. W tym celu zbudowaliśmy na południu kraju Emitel Drone Lab, którego celem jest między innymi budowanie kompetencji spółki w tym obszarze. Obserwując dostępne rozwiązania technologiczne mamy przekonanie, że dedykowana sieć monitoringu lotu będzie niezbędnym elementem platformy usługowej budowanego rynku technologii dronowych. Zresztą w tym kierunku podąża PAŻP (Polska Agencja Żeglugi Powietrznej), która już dziś w niektórych obszarach kraju dysponuje takimi rozwiązaniami.

To brzmi przekonująco, bo macie jedną, wielką, prywatną sieć teleinformatyczną.

Jarosław Niechcielski: Można powiedzieć, że jesteśmy w stanie zbudować sieć prywatną, czy dedykowaną o bardzo specyficznych parametrach w pełni skalowalną od obszaru gminy do obszaru całego kraju.. Zawsze jest to jednak sieć, która musi odpowiedzieć na potrzeby klienta. Uważamy, że nasze doświadczenie i sposób, w jaki zbudowane są nasze sieci, predestynuje nas do zajmowania się usługami o bardzo wysokim poziomie bezpieczeństwa.

Przejdźmy na poziom strategiczny. Jak można te polskie doświadczenia przenieść na rynek europejski? W jakich krajach można by zacząć?

Petra Pawłucka: Muszę podkreślić, że jako firma nie deklarujemy planu ekspansji biznesowej poza Polskę. Ale know-how i doświadczenie może się przydać. Ten rynek jest bardzo młody i pomimo wstępnych regulacji, nie są one wprowadzone we wszystkich krajach UE w tym samym stopniu. To, co na chwilę obecną możemy zreplikować, to podobne projekty, które zrealizowaliśmy w Polsce. Ale nasza rola w tym ekosystemie nie jest jeszcze zdecydowana - przyglądamy się różnym kierunkom.

Teraz potrzebujecie dodatkowych kontraktów. Gdzie szukać klientów - wśród firm dronowych czy gestorów infrastruktury krytycznej?

Wojciech Szczęsny: Infrastruktura to coś, co znamy i w czym dobrze się czujemy. Staramy się maksymalnie ją wykorzystać. Lecz aby świadczyć usługi na poziomie biznesowym (a nie tylko r&d), musimy pójść krok do przodu i zostać pełnoprawnym operatorem dronowym.

Jarosław Niechcielski: Uważamy, że istotnym elementem rozwoju rynku byłoby uzyskanie przez naszą spółkę certyfikatu LUC (light UAS operator certificate). Certyfikacja uwolniłaby potencjał biznesowy rynku i jednocześnie odciążyłaby w wielu przypadkach administrację odpowiedzialną za branżę. Uważamy, że każdy przedsiębiorca zajmujący się bezzałogowymi statkami powietrznymi zrobi wszystko, aby świadczone usługi były bezpieczne dla, tak zwanych, zwykłych obywateli. Certyfikacja znakomicie usprawniłaby i przyśpieszyła współpracę przedsiębiorców obecnych na rynku, co w krótkim okresie doprowadziłoby do jego dalszej komercjalizacji.

W Europie certyfikat LUC otrzymują firmy świadczące usługi operatorskie pod konkretny model drona. Ale z drugiej strony, byłby to przełom. Moglibyście pokazywać bez zbędnej zwłoki jak działa Wasza sieć. Oczywiście idealnie byłoby, aby do Was zgłaszały się firmy z odpowiednimi certyfikatami EASA (Agencja ds. Bezpieczeństwa Lotniczego Unii Europejskiej)

Wojciech Szczęsny: Dostarczamy bardzo precyzyjne dane, które pozwalają monitorować niebo w danym obszarze i planować misje. Dodajemy kolejne elementy bezpieczeństwa. Uważamy, że w momencie, kiedy każda misja musi być certyfikowana lub wydawana przez ULC w formie decyzji, rynek będzie się bardzo powoli rozwijał. To jak porównanie rozwoju rynku dronowego w Polsce i na Ukrainie podczas wojny.

Jarosław Niechcielski: Na początku wojny w Ukrainie wszystkie bezzałogowe statki powietrzne projektowane i produkowane w Polsce były chętnie kupowane przez tamtejszą armię. Z rozmów, które prowadzimy z krajowymi producentami dronów i innych elementów technologii bezzałogowych wynika, że po trzech latach wiele z tych kontraktów wygasło bez szans na ich odnowienie, gdyż obecnie ukraińscy inżynierowie produkują znacznie bardziej zaawansowane maszyny wewnątrz kraju. Dlaczego? Ponieważ wojna i potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa państwu zdeterminowała lawinowy rozwój i zdjęła niemal wszystkie ograniczenia z tamtejszej przestrzeni powietrznej. Nie twierdzę oczywiście, że regulacje nie powinny występować - te usługi muszą mieć swoje ograniczenia ze względów bezpieczeństwa. Ale trzeba nam odwagi aby za rozwój tego rynku większą odpowiedzialność wziął… sam rynek. Bez mechanizmów uwolnienia potencjału, dziś hamowanego rygorystycznymi regulacjami i ostrożnością regulatorów, będziemy "rozwijać się" w iście żółwim tempie. Uruchomienie procesu certyfikacji jest niezbędnym krokiem na drodze do rozwoju rynku.

Petra Pawłucka: Nie wykluczamy udziału w modelu współpracy, w którym taki certyfikowany operator będzie naszym partnerem binesowym i któremu zagwarantujemy poczucie bezpieczeństwa wynikające z redundancji sieci, którą możemy zapewnić na jego potrzeby. Poza tym, więcej certyfikowanych podmiotów na rynku, to więcej modeli biznesowych. Dla każdego powinno się na nim znaleźć miejsce.

Ale jednak Emitel sam chce szarpnąć za cugle i wysforować się na czoło peletonu.

Petra Pawłucka: Można czekać, aż się ktoś pojawi, ale można próbować samemu… My nie chcemy czekać. Chcemy rozwijać się w różnych obszarach i obecnie nie wiemy dokładnie, gdzie skończymy - bo nie zamykamy się na żadne możliwości. Zaczynamy od sieci wysokościowej, serwisów radiowych, detekcji i bezpieczeństwa - to jest naturalny kierunek dla Emitel jako spółki infrastrukturalnej i czujemy się w tym fantastycznie, ale sprawdzamy też inne obszary.

To bardzo ważny punkt - wchodzicie na rynek zdominowany przez startupy.

Jarosław Niechcielski: Rozmawiamy o rynku bogatym w startupy - nie odbieramy im doświadczenia i woli zbudowania dojrzałych projektów biznesowych, a wręcz uważamy, że są one niezbędnym elementem szybkiego rozwoju rynku.

My jednak mamy coś unikatowego, co chcemy dodać do tego niesłychanie witalnego otoczenia biznesowego. Wchodzimy na rynek dronowy jako firma z pięćdziesięcioletnim doświadczeniem, z dużymi aktywami operacyjnymi i inwestycyjnymi. Mamy możliwości, których w tej branży ciągle brakuje. Wierzymy, że możemy dodać wartości całemu rynkowi, gdyż nawet jeśli nasze testy z partnerami nie przerodzą się w krótkim okresie w duże kontrakty biznesowe, to zawsze zbudowana zostanie wartość dodana (wiedza, doświadczenie), która przyniesie korzyści dla całego ekosystemu w długim okresie.

Jakie macie przewagi?

Wojciech Szczęsny: Mamy doświadczenie we współpracy z regulatorami, ponieważ pracujemy na ściśle regulowanych rynkach. Mamy doświadczenie w komunikacji społecznej nowych technologii - pracowaliśmy przy tworzeniu oraz wdrażaniu na ogólnokrajową skalę wielu z nich - między innymi przeprowadziliśmy cyfryzację telewizji naziemnej w Polsce, o czym wspomniał pan w pierwszym pytaniu. Mamy więc środki, narzędzia i doświadczenie, które pozwala nam sądzić, że otwarta komunikacja społeczna wokół rozwijającej się branży dronowej jest niemal tak samo ważna, jak rozwój technologiczny tej dziedziny.

Jak wygląda strategia rozwoju tej infrastruktury?

Petra Pawłucka: Strategia naszego głównego akcjonariusza manifestuje się w haśle "Build and growth" - naszym celem jest więc rozwijanie infrastruktury, którą posiadamy i dokładanie kolejnych usług. Bazujemy na tym, żeby maksymalnie wykorzystać tę infrastrukturę. Taka stopa wzrostu będzie dodawała wartość całemu rynkowi.

Bez certyfikacji będzie trudno robić elastyczny postęp...

Jarosław Niechcielski: Administracja, wąskie gardła, akceptacja społeczna, brak regulacji (a jednocześnie przeregulowanie). To są przeszkody, z którymi musimy sobie poradzić. Ale jak już wspomniałem, certyfikacja dałaby impuls do rozwoju, przy jednoczesnym odciążeniu regulatorów rynku. Pytanie, kto może być podmiotem certyfikowanym? Oczywiście musi to być wiarygodny partner z odpowiednim zapleczem operacyjnym.

Jak oceniacie dojrzałość rynku?

Wojciech Szczęsny: Gdy człowiek wejdzie głębiej i zacznie szukać dobrej platformy latającej, okazuje się, że to wcale nie jest tak duży rynek. Można łatwo zbudować coś, co lata - poskładać komponenty i "mamy drona", następnie zarażamy ideą inwestora lub business angel'a i jesteśmy startupem. Ale jeśli szukasz rozwiązania stabilnego, z długim żywotem, standaryzowanego, przebadanego, które może pracować w różnych warunkach - rynek się zawęża. To nie jest jeszcze dojrzały rynek w każdym elemencie.

Co obserwujecie na Ukrainie?

Jarosław Niechcielski: Pamiętajmy o tym, że Ukraina dysponuje zasobami ludzkimi o wysokiej kulturze inżynieryjnej. Nie bez przyczyny, wiele zakładów sowieckiej gospodarki i przemysłu obronnego zlokalizowanych było na terytorium dzisiejszej Ukrainy. Jestem przekonany, że posiadają wiele umiejętności, wiedzy i kreatywności, które uruchomili po wybuchu wojny. Dzisiaj rozwój następuje tam bardzo szybko - choć mamy świadomość, że jest to rozwój okupiony ludzkim cierpieniem i o tym nie wolno nam zapominać. Ukraińcy mają świetnie rozwinięty obszar bezpieczeństwa, technologie wojskowe są dojrzałe i przetestowane. W rozwoju technologii bezzałogowyh na polu walki - efektywnych i tanich - przeskoczyli zasoby posiadane w tym obszarze przez inne państwa. Podsumowując, chciałbym raz jeszcze zwrócić uwagę - powołując się na przykład Ukrainy, że potrzeba rodzi rozwiązania, przełamuje inercję i uruchamia potencjały, których dzisiaj jeszcze nie dostrzegamy, a które w przyszłości mogą nam rozwiązać wiele problemów.

Jakie są wasze możliwości realizacji takich projektów?

Petra Pawłucka: Komercjalizacja to rzecz bardzo skomplikowana, wymaga silnych partnerów, którzy mają moc realizacji takich projektów. Uważamy, że nas na takie projekty stać - technologicznie, utrzymaniowo i rozwojowo. Mamy sieć o zasięgu krajowym, o wysokich parametrach bezpieczeństwa - świetnie zbudowaną. To jest dobre środowisko, żeby zacząć to robić. Czy docelowo się uda - to zupełnie inna historia…

Emitel S.A. na rynku dronowym

Na podstawie przetargu ogłoszonego w 2024 roku przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej, spółka zbudowała sieć pozwalającą na monitorowanie lotów dronów BVLOS (poza zasięg wzroku pilota).

Inżynierowie Emitel zaprojektowali i zbudowali sieć złożoną z dwóch elementów sprzętowych: transponderów montowanych bezpośrednio do dronów, wysyłających w trakcie lotu sygnał bezprzewodowy oraz naziemnych odbiorników antenowych (tzw. trackerów), które odbierają i przetwarzają sygnał nadawany przez transpondery. Dodatkowo w sieci działa specjalne oprogramowanie, synchronizujące pracę nadajników i odbiorników. Tak skonstruowana sieć pozwala na monitorowanie położenia dronów znajdujących się w powietrzu w czasie rzeczywistym, a także zbieranie i późniejsze analizowanie danych technicznych z lotu. Projekt objął osiem lotnisk w całej Polsce.

Usługi dla rynku dronowego:

• Zapewnienie stabilnego połączenia i monitoringu dronów
• Detekcja urządzeń latających przez transpondery i systemy odbiorcze
• Wsparcie dla firm dronowych, samorządów i infrastruktury krytycznej

Główne wyzwania:

• Brak licznej certyfikacji EASA (European Union Aviation Safety Agency) - kluczowa bariera rozwoju
• Powolne procedury administracyjne w Polsce
• Każda misja wymaga osobnej decyzji Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC)

Strategia rozwoju:

• Koncentracja na Polsce
• Uzyskanie certyfikacji LUC
• Wykorzystanie doświadczenia z regulowanych rynków (np. budowa sieci 5G)
• Wykorzystanie doświadczenia świadczenia usług z bardzo wysokim SLA
• Wejście na rynek dronowy jako test i rozwój kompetencji

Przewaga konkurencyjna:

• Stabilność finansowa w przeciwieństwie do startupów dominujących na rynku
• Gotowa infrastruktura krajowa
• Doświadczenie w pracy z regulatorami i wdrażaniu nowych technologii.

Źródło informacji: Emitel S.A.