Bezcenny skarb starożytności przepadł na zawsze. Czym była Wielka Biblioteka?

Biblioteka Aleksandryjska była największą biblioteką starożytnego świata. Znajdowała się ona w Aleksandrii w dzisiejszym Egipcie i została założona przez Ptolemeusza I Sotera. Funkcjonowała przez kilkaset lat od III wieku p.n.e. do IV wieku n.e.

Powstanie Wielkiej Biblioteki jest mieszanką historii i legend. Najwcześniejszym znanym zachowanym źródłem informacji o początkach tego miejsca jest List Arysteasza, gdzie napisane jest, iż Biblioteka powstała za panowania Ptolemeusza I Sotera (323 - 283 p.n.e.). Inne źródła podają, że powstała ona za panowania jego syna.

Biblioteka była poświęcona Muzom, czyli dziewięciu boginiom sztuki. W zbiorach znajdowało się od 40 000 do około 700 000 zapisków. Były one najczęściej zdobywane przez agresywną i dobrze finansowaną politykę kolejnych królów. Kolekcjonowanie zbiorów pozostawiono specjalnym agentom, którzy podróżowali po świecie z dużymi sumami pieniędzy i kupowali wszelkie teksty pisane. Według dostępnych informacji wszystkie książki, które wpływały na statkach do Aleksandrii, zabierano do Biblioteki, gdzie były kopiowane przez skrybów. Kopie były dostarczane właścicielom książek, a oryginały zostawały w królewskich zbiorach. Najbardziej pożądanymi tekstami były rękopisy wierszy homeryckich, które stanowiły podstawę greckiej edukacji. Księgozbiór mogli przeglądać tylko wybrani, nie był udostępniony społeczeństwu. Dla mieszkańców miasta przeznaczona była o wiele mniejsza biblioteka przy świątyni Serapisa. Ponadto niektórzy archeolodzy spekulują, że w obrębie Biblioteki mogło funkcjonować zoo dla egzotycznych zwierząt.

Między innymi dzięki Wielkiej Bibliotece, Aleksandria była uważana za stolicę wiedzy i nauki. W "złotym wieku" w Bibliotece mogło być zatrudnionych ponad 100 uczonych. Była domem dla naukowców, filozofów i poetów. Otrzymywali oni dużą pensję, bezpłatne wyżywienie i zakwaterowanie, ponadto byli zwolnieni z podatków. Ambicją rządzących było stworzenie repozytorium całej dostępnej wówczas wiedzy. Było to postępowanie bezprecedensowe i olbrzymie w swojej skali.

Starożytne źródła opisujące Bibliotekę twierdzą, że miejsce to zawierało czytelnie, sale wykładowe, sale konferencyjne, jadalnię, ogrody a wszystko otoczone było greckimi kolumnami. Według przekazów, nad półkami książek miał wisieć napis "Miejsce uzdrowienia duszy".

Jedną z najczęściej powielanych tez upadku Biblioteki jest jej pożar, wskutek czego spaliły się wszystkie zbiory. Jednakże najprawdopodobniej miejsce to podupadało w ciągu kilku stuleci. Rozpoczęło się to od wygnania intelektualistów z Aleksandrii w 145 r. p.n.e. przez Ptolemeusza VIII Physcona. W tym czasie wielu uczonych i bibliotekarzy uciekło przed represjami. Kolejnym ciosem był pożar w 48 r. p.n.e., kiedy Biblioteka została przypadkowo podpalona podczas jednej z wojen prowadzonych przez Juliusza Cezara. Nie wiadomo, jaka część zbiorów wówczas ucierpiała. Niestety w kolejnych latach, z powodu coraz mniejszych funduszy, Biblioteka "skurczyła się", a jej los przypieczętowała trwająca wojna w ok. 275 r. n.e.

Jak wynika z dostępnej wiedzy archeologicznej, nie jest znana dokładna lokalizacja Biblioteki. W starożytnych źródłach pisanych nie wspomniano, czy była ona w ogóle oddzielnym budynkiem. Przez dziesięciolecia archeolodzy nie mogą znaleźć ani jednego kamienia, który by pozostał po Wielkiej Bibliotece. Jednym z nielicznych śladów istnienia tego miejsca jest kamienna skrzynia odkryta w 1847 roku, która służyła najprawdopodobniej do przechowywania książek. Archeolodzy przypuszczają także, że do przechowywania zapisków służyła amfilada, czyli szereg sąsiadujących ze sobą pomieszczeń ułożonych w jednej linii i połączonych drzwiami.