60 lat TS-11 Iskra. Chluba polskiego przemysłu?

TS-11 Iskra był jednym z najlepszych samolotów szkolno-bojowych zimnej wojny. Mija 60. rocznica oblatania pierwszego i jedynego, który wszedł do służby, wojskowego samolotu odrzutowego całkowicie polskiej konstrukcji.

article cover

60 lat TS-11 Iskra. Chluba polskiego przemysłu?

TS-11 Iskra był jednym z najlepszych samolotów szkolno-bojowych zimnej wojny. Mija 60. rocznica oblatania pierwszego i jedynego, który wszedł do służby, wojskowego samolotu odrzutowego całkowicie polskiej konstrukcji.

W tym samym czasie prace przeniesiono do Ośrodka Konstrukcji Lotniczych przy WSK Okęcie. Tam opracowano projekt konstrukcyjny, a pod koniec 1958 roku WSK Okęcie rozpoczęła budowę czterech prototypów. Samolot przeznaczony do pierwszych testów w locie oznaczono jako 02. Był wyposażony w silnik Rolls-Royce Viper-8 i nie posiadał uzbrojenia. Była to Iskra, która jako pierwsza wzbiła się w powietrze – 5 lutego 1960 roku.
W tym samym czasie prace przeniesiono do Ośrodka Konstrukcji Lotniczych przy WSK Okęcie. Tam opracowano projekt konstrukcyjny, a pod koniec 1958 roku WSK Okęcie rozpoczęła budowę czterech prototypów. Samolot przeznaczony do pierwszych testów w locie oznaczono jako 02. Był wyposażony w silnik Rolls-Royce Viper-8 i nie posiadał uzbrojenia. Była to Iskra, która jako pierwsza wzbiła się w powietrze – 5 lutego 1960 roku.
TS-11 Iskra pojawiła się w związku z przechodzeniem lotnictwa wojskowego na samoloty odrzutowe. Dotychczas używane do szkolenia samoloty śmigłowe okazały się niewystarczające. Postanowiono, że zostanie zaprojektowany i wdrożony płatowiec łączący cechy samolotów szkolenia przejściowego i samolotu szkolno-bojowego.
TS-11 Iskra pojawiła się w związku z przechodzeniem lotnictwa wojskowego na samoloty odrzutowe. Dotychczas używane do szkolenia samoloty śmigłowe okazały się niewystarczające. Postanowiono, że zostanie zaprojektowany i wdrożony płatowiec łączący cechy samolotów szkolenia przejściowego i samolotu szkolno-bojowego.
Kolejne prototypy – 03 i 04 zostały już uzbrojone i wyposażone w silniki HO-10, który był polską kopią silnika Viper-8. Zostały one oblatane w 1961 roku. W tym samym roku w sierpniu TS-11 trafiła do Moskwy, gdzie porównano ją z radzieckim Jak-30 i czechosłowackim Aero L-29 Delfin. Samolot otrzymał wysokie oceny, jednak radziecka komisja zdecydowała, że podstawowym samolotem szkolno-bojowym państw Układu Warszawskiego zostanie L-29 Delfin.
Kolejne prototypy – 03 i 04 zostały już uzbrojone i wyposażone w silniki HO-10, który był polską kopią silnika Viper-8. Zostały one oblatane w 1961 roku. W tym samym roku w sierpniu TS-11 trafiła do Moskwy, gdzie porównano ją z radzieckim Jak-30 i czechosłowackim Aero L-29 Delfin. Samolot otrzymał wysokie oceny, jednak radziecka komisja zdecydowała, że podstawowym samolotem szkolno-bojowym państw Układu Warszawskiego zostanie L-29 Delfin.
Do 1987 roku wyprodukowano ponad 400 egzemplarzy. W ostatnim roku produkcji wybudowano 15 maszyn. Do dziś Siły Powietrzne wykorzystują około 30-35 sztuk TS-11. Najwięcej znajduje się w 41 Bazie Lotnictwa Szkolnego im. mjr. pil. Eugeniusza Horbaczewskiego w Dęblinie. Dla szerszej publiczności najbardziej znany jest zespól "Biało-czerwone Iskry".
Do 1987 roku wyprodukowano ponad 400 egzemplarzy. W ostatnim roku produkcji wybudowano 15 maszyn. Do dziś Siły Powietrzne wykorzystują około 30-35 sztuk TS-11. Najwięcej znajduje się w 41 Bazie Lotnictwa Szkolnego im. mjr. pil. Eugeniusza Horbaczewskiego w Dęblinie. Dla szerszej publiczności najbardziej znany jest zespól "Biało-czerwone Iskry".
Są to już ostatnie lata wykorzystywania Iskier przez Siły Powietrzne. Po niemal 60 latach służby zostają powoli zastępowane przez włoskie M-346 Bielik, których Polska kupiła osiem sztuk. Na razie wojsko planuje, że TS-11 Iskra posłuży do szkolenia podchorążych lotnictwa do 2022 roku, póki Bieliki nie osiągną pełnej gotowości do szkolenia podchorążych.
Są to już ostatnie lata wykorzystywania Iskier przez Siły Powietrzne. Po niemal 60 latach służby zostają powoli zastępowane przez włoskie M-346 Bielik, których Polska kupiła osiem sztuk. Na razie wojsko planuje, że TS-11 Iskra posłuży do szkolenia podchorążych lotnictwa do 2022 roku, póki Bieliki nie osiągną pełnej gotowości do szkolenia podchorążych.Leszek WróblewskiReporter
Poza Polską TS-11 Iskra były wykorzystywane jedynie w lotnictwie Indii. W 1975 roku podpisano umowę na sprzedaż 50 egzemplarzy. Udana sprzedaż rozochociła producenta. Postanowiono jeden egzemplarz przeznaczyć na pokazy. Od 1976 roku samolot pojawił się w Farnborough, potem w Paryżu i na koniec ponownie w Farnborough. Niestety nie przełożyło się to na wzrost sprzedaży.
Poza Polską TS-11 Iskra były wykorzystywane jedynie w lotnictwie Indii. W 1975 roku podpisano umowę na sprzedaż 50 egzemplarzy. Udana sprzedaż rozochociła producenta. Postanowiono jeden egzemplarz przeznaczyć na pokazy. Od 1976 roku samolot pojawił się w Farnborough, potem w Paryżu i na koniec ponownie w Farnborough. Niestety nie przełożyło się to na wzrost sprzedaży.
Na Iskrę zdecydowały się polskie Siły Powietrzne. W 1962 roku rozpoczęła się produkcja seryjna, a pierwszy seryjny egzemplarz został oblatany 11 października 1963 roku. Rok później seria próbna została przekazana pilotom wojskowym i w Dęblinie rozpoczęto szkolenie podchorążych na TS-11 Iskra.
Na Iskrę zdecydowały się polskie Siły Powietrzne. W 1962 roku rozpoczęła się produkcja seryjna, a pierwszy seryjny egzemplarz został oblatany 11 października 1963 roku. Rok później seria próbna została przekazana pilotom wojskowym i w Dęblinie rozpoczęto szkolenie podchorążych na TS-11 Iskra.
W 1956 roku Dowództwo Wojsk Lotniczych zleciło zespołowi kierowanemu przez inżyniera Tadeusza Sołtyka w Instytucie Lotnictwa w Warszawie opracowanie samolotu szkolno-treningowego z napędem turboodrzutowym. Rok później projekt wstępny był już gotowy, a Zakład Produkcji Doświadczalnej Instytutu Lotnictwa wykonał drewnianą makietę prototypu.
W 1956 roku Dowództwo Wojsk Lotniczych zleciło zespołowi kierowanemu przez inżyniera Tadeusza Sołtyka w Instytucie Lotnictwa w Warszawie opracowanie samolotu szkolno-treningowego z napędem turboodrzutowym. Rok później projekt wstępny był już gotowy, a Zakład Produkcji Doświadczalnej Instytutu Lotnictwa wykonał drewnianą makietę prototypu.
Masz sugestie, uwagi albo widzisz błąd?

Najnowsze