Zespół chronicznego zmęczenia. Naukowcy odkryli przyczynę w jelitach

Zespół chronicznego zmęczenia (ME/CFS) to przewlekła choroba, którą cechuje ciągłe zmęczenie i senność, a także brak energii do życia. Te objawy nie przechodzą nawet po przespanej nocy. Chorzy mają również problemy z koncentracją i pamięcią. Występować mogą też objawy somatyczne, takie jak ból głowy, mięśni, stawów i gardła, nudności i zawroty głowy, syndrom grypopodobny, przyspieszone lub nieregularne bicie serca, a także skurcze i drżenie mięśni. Chorzy odczuwają spadek samopoczucia po wysiłku zarówno fizycznym, jak i psychicznym.

Pacjenci z przewlekłym zmęczeniem mogą mieć trudności z koncentracją i zapamiętywaniem słów czy liczb, pamięcią krótkotrwałą, powolną mową, podzielnością uwagi, regeneracją i wybudzaniem się podczas snu czy spowolnieniem mowy i czasu reakcji. Chorym towarzyszyć może mgła mózgowa.

Objawy te mogą występować w różnym nasileniu. Im są mocniejsze, tym trudniej pacjentowi funkcjonować w codziennym życiu. Chory staje się mniej aktywny, a nawet może utracić zdolność do pracy. Aby można było mówić o zespole chronicznego zmęczenia, objawy muszą utrzymywać się przez co najmniej 6 miesięcy. Schorzenie dotyka 0,2-0,4% populacji, czyli nawet 16-33 miliony ludzi, z czego większość (75-85%) to kobiety.

Nie jest znana skuteczna metoda leczenia zespołu chronicznego zmęczenia. Leczenie skupia się na poszczególnych obszarach i poprawie jakości życia, wliczając w to leczenie bólu, lepsze zarządzanie snem czy psychoterapię. Dopiero teraz, gdy znana jest już możliwa etiologia tego schorzenia, leczenie może być bardziej skuteczne.

Naukowcy wykorzystali system sztucznej inteligencji BioMapAI, aby przeanalizować wyniki badań krwi i kału, a także dane o objawach 249 pacjentów z chronicznym zmęczeniem. Oprogramowanie AI odnalazło biomarkery typowe dla schorzenia i i objawów. Z dokładnością na poziomie 90% pozwalają one odróżnić chorych na ME/CFS od osób zdrowych. W badaniu opisanym w prestiżowym "Nature Medicine" odkryto, że chroniczne zmęczenie może zaczynać się w jelitach.

Biomarkery odkryte u chorych na zespół chronicznego zmęczenia to m.in. zaburzona równowaga metaboliczna, zaburzona aktywność komórek immunologicznych i obniżone poziomy zdrowych kwasów tłuszczowych (należą do nich np. omega-3 i omega-6). Dzięki tej wiedzy można będzie opracować skuteczne metody leczenia tej choroby. Lekarze nie będą już musieli ograniczać się do leczenia objawowego, czyli łagodzenia skutków, a będą mogli uderzyć w przyczynę. Wskazane może być więc np. przyjmowanie suplementów omega-3 i probiotyków, a także unikanie diety prozapalnej, która szkodzi naszym zdrowym bakteriom w jelitach.

Warto jednak zauważyć, że biomarkery są biologicznymi wskaźnikami obecności jakiejś choroby lub zaburzenia, a niekoniecznie jej przyczynami. Wspomniane wyżej przypadłości mogą być równie dobrze przyczyną, co współistniejącymi objawami zespołu chronicznego zmęczenia, dlatego nie ma pewności, czy ich wyleczenie albo wyregulowanie doprowadzi do ustąpienia najbardziej dotkliwych objawów ME/CFS.

Nie wiadomo też, czy istnieją jeszcze inne biomarkery wskazujące na tę chorobę. Uważa się bowiem, że chroniczne zmęczenie jest schorzeniem wieloukładowym. W grę może wchodzić znacznie więcej czynników. Warto jednak zaadresować te nieprawidłowo działające systemy, o których już wiadomo, a także wprowadzić zdrowe nawyki do naszego stylu życia.

Odkrycie amerykańskich naukowców ma jeszcze kilka innych interesujących implikacji. Po pierwsze, dowodzi ono, że sztuczna inteligencja w medycynie staje się coraz przydatniejszym narzędziem. Po drugie, otwiera ono nowe perspektywy leczenia pacjentów, którzy cierpią na długo utrzymujące się objawy pocovidowe, w tym właśnie zespół chronicznego zmęczenia po przebyciu COVID-19.

Po trzecie, odkrycie to jest już kolejnym, które ujawnia związek mikrobioty jelitowej z naszym stanem zdrowia. A to zaś potwierdza, że nasze bakterie jelitowe "rządzą nami" o wiele bardziej, niż mogłoby się wydawać. Nie bez przyczyny mówi się, że jelita to nasz drugi mózg.

Źródło: Xiong, R., Aiken, E., Caldwell, R. et al. AI-driven multi-omics modeling of myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome. Nat Med (2025). https://doi.org/10.1038/s41591-025-03788-3