Felicjan Sławoj-Składkowski. Czy wyśmiewany premier nauczył Polaków higieny?

Chociaż przeciwnicy przedstawiali go jako tępego wojskowego, "wachmistrza Sorokę Józefa Piłsudskiego", Felicjan Sławoj-Składkowski w rzeczywistości był absolwentem Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Po wstąpieniu do Legionów został w nich wojskowym lekarzem, mimo że jego specjalnością była... ginekologia. Ogromną wagę przywiązywał do zapobiegania chorobom poprzez utrzymywanie czystości.

W 1917 r. napisał "Podręcznik higieny dla oficerów i podchorążych", a w czasie internowania legionistów w Beniaminowie dopominał się u władz obozu m.in. o odpowiednią ilość papieru w wychodkach dla żołnierzy "celem uniknięcia jedynego w swoim rodzaju zanieczyszczenia ścian".

Po odzyskaniu niepodległości był szefem Służby Sanitarnej Wojska Polskiego. Polityczną karierę zaczął robić po zamachu majowym, kiedy został ministrem spraw wewnętrznych.

Gdy w lutym 1928 r. zostało wydane rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej "O prawie budowlanem i zabudowaniu osiedli", Składkowski skupił się na jednym z jego punktów. Rozdział 12. dotyczył ustępów i mówił, że m.in. w miejscach nieskanalizowanych, zarówno w miastach, jak i na wsiach, powinien zostać urządzony osobny wychodek dla każdej rodziny.

Odległość dołu na nieczystości powinna wynosić minimum 10 m od studni i 2 m od granicy sąsiada. Musiał on także mieć nieprzepuszczalne ściany i dno oraz odpowiednią wentylację.

Miesiąc po ukazaniu się rozporządzenia minister wydał okólnik do wojewodów, pisząc w nim, że "nadchodzący okres wiosenny umożliwia podjęcie akcji podniesienia sanitarnego i estetycznego kraju".

Domagał się, by na osiedlach miejskich w obrębie każdej posesji były czysty ustęp oraz zamykany śmietnik, i szczegółowo instruował, jak powinny być one budowane.

Następnie wyruszył samochodem na inspekcję po kraju, by sprawdzić, czy lokalna administracja realizuje jego polecenia. Te właśnie gospodarskie podróże stały się powodem szyderstw, jednak Składkowski wiedział, co robi.

Minister Józef Beck, kpiąc z ambicji kolonialnych i mówiąc, że "polskie kolonie zaczynają się już za Rembertowem", miał na myśli właśnie niski poziom higieny w prowincjonalnej Polsce.

Do legendy przeszła sytuacja, gdy Składkowski w jednej ze wsi powiatu ciechanowskiego zastał drzwi do ustępu zabite gwoździami. W odpowiedzi na pytanie o powód usłyszał od chłopa, że "dzieciakom w szkołach poprzewracali we łbie i nie chcą już chodzić za stodołę, ino srają w wychodku, a tu musi być czysto dla komisyi".

Mimo kpin akcja Składkowskiego przyniosła spektakularne efekty. Zaledwie pół roku po wydaniu okólnika, we wrześniu 1928 r., minister z dumą informował, że już 80 proc. pozbawionych kanalizacji domów w miastach i 60 proc. na wsiach zaopatrzonych jest w ustępy.

Uchodzący za człowieka o niespożytej energii, nie zaprzestał higienicznych inspekcji nawet, gdy został premierem. Jak twierdził, przejechał po Polsce ponad milion kilometrów, doprowadzając ostatecznie do tego, że sławojki stały się nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu.

Zainteresował cię ten temat? Na łamach portalu WielkaHistoria.pl przeczytasz również o szaletach miejskich w starożytnym Rzymie. Publiczna defekacja i wspólna szczotka dla setek mężczyzn.

Andrzej Fedorowicz - Dziennikarz-freelancer. Pasjonat historii techniki, wyjątkowych biografii i podróży. Publikował w czasopismach takich jak m.in. "Super Express", "Focus", "Polityka", "Newsweek Historia", "Uważam Rze Historia", "Wsieci Historii". Autor m.in. książek Podróżnicy. Wielkie wyprawy Polaków, Buntowniczki. Niezwykłe Polki, które robiły, co chciały oraz Druga Rzeczpospolita w 100