Polacy tworzą uniwersalną szczepionkę. Już przetestowali mechanizm
Naukowcy z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (MCB UJ) opracowali wyjątkową modularną nanocząstkę, która może stać się bazowym składnikiem dla uniwersalnej szczepionki. Zastosowana w niej technologia, oparta m.in. na mechanizmie koronawirusa, umożliwia szybką adaptację formuły szczepionki do różnych patogenów. Nanocząstka ma bowiem budowę modułową - wystarczy podmienić jedną część, a platforma zajmie się jej precyzyjnym transportem do odpowiednich komórek.
Spis treści:
Naukowcy z Krakowa stworzyli wyjątkową nanocząstkę
W jaki sposób powstała ta modularna nanocząstka? Badacze z Małopolskiego Centrum Biotechnologii UJ w Krakowie wykorzystali połączenie kapsydu bakteriofaga MS2 (płaszcza białkowego wirusa atakującego bakterie), antygenów (substancji wywołujących reakcję układu odpornościowego) pochodzących z koronawirusa SARS-CoV-2 oraz elementów wzmacniających odpowiedź immunologiczną - krótkich, jednoniciowych lub dłuższych, kodujących sekwencje mRNA fragmentów DNA.
"Nanocząstka została zaprojektowana w stylu modularnym, umożliwiającym podmianę wyeksponowanych na powierzchni antygenów lub molekuł zamkniętych w kapsydzie. Ta modułowość umożliwia błyskawiczną adaptację szczepionki do nowo powstałych patogenów lub wariantów wirusów" - czytamy w oświadczeniu UJ. Badacze przetestowali swoją technologię na komórkach odpornościowych ssaków.
Swoje odkrycie badacze z MCB UJ opisali w artykule, który we wrześniu 2025 ukaże się w "International Journal of Pharmaceutics".
Uniwersalna szczepionka oparta na białku koronawirusa
Ważnym składnikiem nanocząstki stanowiącej podstawę uniwersalnej szczepionki jest trimeryczna (potrójna) forma białka RBD (ang. Receptor Binding Domain), która dokładnie odzwierciedla tę, która znajduje się w wirusie SARS-CoV-2, wywołującym COVID-19. RBD w koronawirusie to część jego białka S (szczytowego) znajdującego się na końcach jego kolców, która dopasowuje się do receptora komórkowego ACE2 (enzymu konwertującego angiotensynę 2), umożliwiając koronawirusowi wiązanie się, a następnie wniknięcie do ludzkich komórek.
"Organizm zaszczepiony takim antygenem ma większą szansę wyprodukowania efektywnych przeciwciał, które w przypadku kontaktu z wirusem będą chronić gospodarza przed infekcją" - czytamy w komunikacie UJ. Wyjaśniono również, że obecność RBD na powierzchni nanocząstki została potwierdzona poprzez kriomikroskopię elektronową w Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS.
Cząstki wirusopodobne (VLP) z bakteriofaga MS2 mają potencjał nie tylko do tworzenia szczepionek, ale również podawania leków, a nawet stosowania terapii genowych. Na tej modułowej "platformie" umieścić można bowiem mRNA lub jednoniciowe oligonukleotydy (krótkie kawałki DNA lub RNA), które w sposób precyzyjny mogą dostarczać materiał genetyczny do konkretnych rodzajów komórek.
Źródło: Naskalska A, Walczak M, Dąbrowska A, Bochenek M, Biela A, Heddle J. Cargo loading and surface display using enlarged MS2 virus-like particles. Int J Pharm. 2025 Jun 27;682:125865. doi: 10.1016/j.ijpharm.2025.125865. Epub ahead of print. PMID: 40582519.
