Karnak był wyspą. Odkrycie, które zmienia historię starożytnego Egiptu
Międzynarodowy zespół naukowców przeprowadził najbardziej kompleksowe badania geoarcheologiczne w dziejach Karnaku, czyli miasta kryjącego jeden z największych kompleksów świątynnych świata starożytnego. Odkrycia, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Antiquity, rzucają nowe światło na początki tego niezwykłego miejsca, jego powiązania z mitologią egipską oraz rolę krajobrazu rzecznego w rozwoju kompleksu.
Badacze przeanalizowali 61 rdzeni osadów pobranych z terenu kompleksu świątynnego i jego otoczenia oraz dziesiątki tysięcy fragmentów ceramiki, które pomogły przeprowadzić precyzyjne datowanie. Wyniki wskazują, że teren Karnaku był początkowo wyspą wynurzającą się z otaczających go kanałów Nilu - dopiero to naturalne wyniesienie sprawiło, że stał się miejscem nadającym się do stałego osadnictwa i budowy pierwszych struktur.
Najwcześniejsze ślady aktywności ludzkiej pochodzą z okresu Starego Państwa (ok. 2591-2152 p.n.e.), co potwierdzają znalezione naczynia datowane na lata 2305-1980 p.n.e. Jak wyjaśnia współautor publikacji, dr Kristian Strutt z Uniwersytetu w Southampton: "Wiek Karnaku od dawna budził spory wśród archeologów, ale nasze dowody pozwalają po raz pierwszy jasno określić ramy czasowe jego najwcześniejszej zabudowy".
Święta geografia i mitologia
Szczególnie intrygujące jest jednak powiązanie wyników badań z egipską mitologią. W tekstach Starego Państwa opisano boga-stwórcę, który objawił się jako wzniesienie wynurzające się z "jeziora". Wyspa, na której powstał Karnak, była jedynym znanym takim miejscem w regionie.
Możliwe, że elity tebańskie celowo wybrały tę lokalizację jako siedzibę nowej formy boga Ra-Amona, widząc w niej odbicie kosmogonicznej sceny wyłaniania się pierwotnego wzgórza z wód chaosu
Podczas Średniego Państwa (ok. 1980-1760 p.n.e.) motyw ten został jeszcze bardziej rozwinięty w religii. Coroczne cofanie się wód Nilu sprawiało, że wzgórze, na którym zbudowano Karnak, dosłownie wyłaniało się z zalewu, wzmacniając symboliczne znaczenie miejsca.
Jak rzeka ukształtowała świątynię
Odkryto również, że wschodni kanał Nilu, dotąd traktowany raczej jako hipoteza, był znacznie wyraźniejszy i istotniejszy, niż sądziliśmy. To właśnie zmiany w biegach rzeki i proces zamulania dawnych koryt decydowały, gdzie możliwe było wznoszenie kolejnych części kompleksu.
Archeolodzy podkreślają, że Egipcjanie aktywnie modyfikowali krajobraz, np. zasypując kanały piaskiem z pustyni, by pozyskać teren pod nowe budowle. To potwierdza ich zdolności do przekształcania środowiska w służbie religii i polityki.
Nowe badania to dopiero początek. Zespół naukowców, korzystając z koncesji na badania całej doliny zalewowej w rejonie Luksoru, planuje podobne analizy w innych kluczowych miejscach dawnej stolicy religijnej Egiptu.
Nasze odkrycia pokazują, jak wyjątkowe było to miejsce, zarówno w sensie geograficznym, jak i symbolicznym. Karnak to nie tylko monumentalna architektura, ale także historia o tym, jak starożytni Egipcjanie postrzegali świat i swoje miejsce we wszechświecie
