Satelity ujawniają gwałtowne słabnięcie jednego z kluczowych lodowców świata
Satelity śledzące antarktyczny "Lodowiec zagłady" zarejestrowały proces, który jeszcze niedawno wydawał się odległym zagrożeniem. Jego wschodni szelf szybko traci stabilność. Dane pokazują narastające zjawisko, które może przyspieszyć wzrost poziomu mórz.
Satelity wykryły gwałtowne osłabienie "Lodowca zagłady"
Naukowcy obserwują lodowiec Thwaites od lat. Teraz postanowili przyjrzeć się zbieranym przez dwie dekady danym satelitarnym i pomiarom GPS. Ujawniły, jak szybko zmienia się jego wschodnia część.
Ogromny lodowiec w Antarktyce Zachodniej, nazywany szerzej "Lodowcem zagłady" z powodu potencjalnego wpływu na poziom mórz, traci stabilność w tempie, którego wcześniej nie notowano. Najnowsze badania pokazują, że jego szelf, czyli swego rodzaju pływająca półka lodowa słabnie, bo stopniowo odrywa się od kluczowego punktu zaczepienia na północnym skraju.
Na poniższym zdjęciu wykonanym w 2019 r. przez satelitę Sentinel-2 ESA widzimy lodowiec Thwaites, szelf lodowy oraz pozostałości jęzora lodowego, zredukowane do "mieszanki" gór lodowych, które są znacznie mniej skuteczne w podtrzymywaniu lodowca i zapobieganiu cieleniu się.
Pęknięcia, przyspieszenie i niebezpieczna pętla
Zespół pracujący w ramach projektu TARSAN przeanalizował dane z lat 2002-2022, śledząc rozwój pęknięć w strefie ścinania szelfu (obszarze intensywnej deformacji lodu). Okazuje się, że struktura TEIS rozpadała się etapami. Najpierw pojawiały się długie pęknięcia zgodne z kierunkiem przepływu lodu, a później krótsze, przecinające je w poprzek. Ten układ niszczy szelf od wewnątrz i osłabia jego połączenie z podwodnym progiem, który dotąd działał jak kotwica hamująca ruch lodowca.
Kiedy przyczepność do tego punktu malała, lód powyżej zaczął płynąć szybciej. Badacze opisują to jako dodatnie sprzężenie zwrotne - więcej pęknięć to większe przyspieszenie, a większe przyspieszenie oznacza jeszcze więcej uszkodzeń. Taki mechanizm może prowadzić do szybkiego przejścia od stabilnego szelfu do struktury, która nie jest w stanie powstrzymywać lodowca przed zsuwaniem się do morza.
Lodowiec zagłady może być zapowiedzą podobnych procesów w innych regionach Antarktydy
Najbardziej niepokojące jest to, że punkt zaczepienia, dotąd kluczowy dla równowagi TEIS, przestał pełnić swoją funkcję. Według analizy pełni dziś wręcz rolę elementu sprzyjającego destabilizacji, bo zmieniający się układ pęknięć i rosnący poślizg lodu sprawiają, że siły działające na szelf rozkładają się w sposób sprzyjający dalszemu rozpadowi.
Lodowiec Thwaites, rozciągający się na obszarze około 120 kilometrów szerokości, już wcześniej uchodził za jeden z najbardziej wrażliwych elementów pokrywy lodowej Antarktydy Zachodniej. Teraz naukowcy ostrzegają, że czterostopniowy wzorzec jego słabnięcia może być zapowiedzią podobnych procesów w innych antarktycznych szelfach lodowych. Jeśli te pływające szelfy będą się nadal pogarszać, pokrywa lodowa Antarktydy może w jeszcze większym stopniu przyczynić się do przyszłego wzrostu poziomu morza.
Źródło: University of Manitoba. "Satellites spot rapid "Doomsday Glacier" collapse." ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2025/11/251130205511.htm (dostęp: 1 grudnia 2025 r.)
Publikacja: Debangshu Banerjee, David A. Lilien, Martin Truffer, Adrian Luckman, Christian T. Wild, Erin C. Pettit, Ted A. Scambos, Atsuhiro Muto, Karen E. Alley. Evolution of Shear‐Zone Fractures Presages the Disintegration of Thwaites Eastern Ice Shelf. Journal of Geophysical Research: Earth Surface, 2025; 130 (9) DOI: 10.1029/2025JF008352
