Krwawa jatka pod Monte Cassino

Po zdobyciu tego wąskiego przesmyku droga na Rzym pozostawała otwarta. Dlatego też wzgórza w okolicach miasteczka Cassino zostały perfekcyjnie przygotowane przez Niemców do obrony przed Aliantami, którzy od momentu wylądowania w 1943 r. na Sycylii parli na północ Włoch.

Nadciągające oddziały miały powstrzymać niemieckie dywizje spadochroniarzy i elitarnych strzelców górskich, czekających w umocnionych kryjówkach, jaskiniach i ziemiankach połączonych systemem tuneli i łączności. Siłę ognia karabinów maszynowych i moździerzy Niemcy wspierali dodatkowo artylerią. Taki system umocnień zatrzymał Aliantów pod Monte Cassino na cztery, długie, miesiące.

Następnie, po wprowadzeniu do walki kolejnych dywizji, próbowano atakować od flanki, w szczególności na sąsiadujące z Monte Cassino Monte Calvario (nazywane także wzgórzem "593"). Również te działania okazały się nieskuteczne, a straty amerykańskie i brytyjskie wyniosły łącznie pięć dywizji.

Trzecie, rozpoczęte 15 marca, natarcie alianckie także zakończyło się niepowodzeniem. Pomimo 3,5-godzinnego bombardowania miasteczka Cassinio, prze które przebiegały obydwie drogi łączące Neapol z Rzymem, Nowozelandczykom i Hindusom nie udało się na dłużej utrzymać zdobytych pozycji i musieli wycofać się na wcześniej zajmowane. W ciągu 11 dni trwania operacji dotkliwe straty ponosili także Brytyjczycy i Amerykanie. Było to najkrwawsze z dotychczasowych natarć - życie straciło wtedy kilka tysiące alianckich żołnierzy.

Generał Władysław Anders, dowodzący 2. Korpusem Polskim, gdy tylko dowiedziała się o planowanym natarciu, przystał na propozycję, nie pytając o zgodę przełożonych. Doskonale zdawał sobie sprawę z sytuacji na Monte Cassino, zaciętości niemieckiego oporu oraz strat, jakie niechybnie nastąpią. Jak sam wspominał w biografii "Bez ostatniego rozdziału":

"Zdawałem sobie jednak sprawę, że Korpus i na innym odcinku miałby duże straty. Natomiast wykonanie tego zadania ze względu na rozgłos, jaki Monte Cassino zyskało wówczas w świecie, mogło mieć duże znaczenie dla sprawy polskiej. Byłoby najlepszą odpowiedzią na propagandę sowiecką, która twierdziła, że Polacy nie chcą się bić z Niemcami. Podtrzymywałoby na duchu opór walczącego Kraju. Przyniosłoby dużą chwałę orężowi polskiemu. Oceniałem ryzyko podjęcia tej walki, nieuniknione straty oraz moją pełną odpowiedzialność w razie niepowodzenia".

Polskie natarcie skoncentrowano na ataku na bardzo ważne wzgórza "593" i "569", na które nacierał 2. batalion ppłk. Brzoski z 3 DSK. Na farmę Massa Albaneta próbował dostać się natomiast 1. bat. ppłk. Raczkowskiego. Polakom początkowo udało się zając wzgórze "593", ale pod naciskiem zaciekle kontratakujących Niemców polscy żołnierze stopniowo wycofywali się z zajmowanych pozycji.

Dramatycznie rosły straty, tak w sprzęcie, jak i ludziach. Zaprawione w bojach pod Stalingradem kompanie spadochroniarzy kontratakowały wzgórze "593" sześć razy. Do południa 12 maja 1944 r. polskie pozycje utrzymywało tylko 17 żołnierzy dowodzonych przez jednego oficera. Łącznie straty 3 DSK, głównie z 1. i 2. batalionu, wyniosły tylko tego dnia ponad 700 ludzi.

Niemcy dziesiątkowali także polskie bataliony z 5. Brygady Wileńskiej płk. Kurka (wchodzącej w skład 5. KDP), które atakowały wzgórze "Widmo" oraz "San Angelo". Polacy, praktycznie zupełnie rozbici w tzw. dolinie śmierci, pełnej pułapek minowych rozpadlinie, wycofali się. O godzinie 14.00 12 maja 1944 r. gen. Anders dał rozkaz do odwrotu.

Posłuchaj korespondencji dziennikarza BBC, nadanej po zakończeniu bitwy:

Raz jeszcze Polacy zaatakowali Monte Cassino 16 maja. W trakcie poprzedniego natarcia dowiedziano się od schwytanych Niemców o niskim morale obrońców. Zażarte kontrataki żołnierzy Wehrmachtu pozwoliły natomiast na zlokalizowanie najsilniejszych punktów oporu. Mimo trwającego cztery dni ostrzału artyleryjskiego Niemcy dalej zaciekle się bronili. Straty polskie, pomimo dużych postępów w natarciu, były ogromne.

Przełom przyniósł 17 maja 1944 r., kiedy to oddziały Wolnych Francuzów przedarły się przez linie obrony na zachód od doliny Liri i zmusiły Niemców do odwrotu do fortyfikacji na Linii Hitlera. Droga na Rzym stała dla Aliantów praktycznie otworem.

W trakcie walk o Monte Cassino poległo 923 żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, 2931 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych. Ogólne straty wojska alianckich są dużo wyższe. Szacuje się, że mogą one wynosić nawet sto tysięcy poległych. W bitwie zginęło także około 20 tys. żołnierzy Wehrmachtu...

Marcin Wójcik