Nie tylko drewniane. Skandynawowie używali łodzi ze skóry

Według archeologów Skandynawowie z epoki neolitu mogli używać łodzi ze skóry do polowań, podróży i handlu.

Umiaki to łodzie Innuitów wykonane z foczych skór. Czy dawni Skandynawowie wykonywali podobne?
Umiaki to łodzie Innuitów wykonane z foczych skór. Czy dawni Skandynawowie wykonywali podobne? Floyd Davidson/CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en)Wikimedia
Skandynawów kojarzymy głónie z wikingami i ich łodziami. 3500–2300 p.n.e. mieszkańcy Skandynawii używali skórzanych łodzi, którymi mogli odbywać dalekie podróże
Skandynawów kojarzymy głónie z wikingami i ich łodziami. 3500–2300 p.n.e. mieszkańcy Skandynawii używali skórzanych łodzi, którymi mogli odbywać dalekie podróżeDomena publicznaWikimedia

Najnowsze badania dra Mikaela Fauvelle’a i jego współpracowników wskazują, że neolityczna kultura ceramiki dołkowej mogła używać łodzi skórzanych do prowadzenia handlu, podróżowania, połowu ryb i polowań. Społeczność kultury ceramiki dołkowej migrowała w okresie wczesnego i środkowego neolitu. Osiedlili się na terenach dzisiejszej Skandynawii około 3500-2300 p.n.e. Ta kultura łowców-zbieraczy została nazwana na cześć produkowanej przez nich ceramiki, która była charakterystycznie zdobiona głębokimi dołami wzdłuż obwodu.

Inne kultury pływały w wydrążonych pniach, Skandynawowie preferowali skórzane łodzie

Gdy inne europejskie grupy zbieracko-łowieckie włączały do swojej diety więcej produktów rolnych w miarę upowszechniania się rolnictwa, kultura ceramiki dołkowej wciąż skoncentrowana była na polowaniach na foki i połowach. Co więcej, odbywali oni dalekie podróże przez Morze Bałtyckie i cieśniny Kattegat i Skagerrak. Oznacza to, że potrzebowali łodzi zdatnych do tego typu żeglugi. Problem w tym, że takie dowody są rzadkie.

Na całym świecie wiele kultur neolitycznych używało łodzi z wydrążonymi kłodami drzew. Ich niewielkie rozmiary, zaledwie kilka metrów długości, czyniły je nieodpowiednimi na otwartym morzu, gdzie prawdopodobnie by się wywróciły. Lepiej nadawały się do pływania po jeziorach czy w ujściach rzek.

W porównaniu do łodzi z bali, twierdzimy w artykule, że łodzie skórzane byłyby lepsze do transportu na duże odległości i na otwarte oceany.
Wyjaśnia w oświadczeniu dr Fauvelle

W tym przypadku brak dowodów może być... dowodem, ponieważ  łodzie wykonane ze skóry zachowałyby się w jeszcze gorszym stanie, a zatem ślady ich istnienia opierają się na połączeniu różnych linii pośrednich dowodów, w tym potencjalnych szkieletów z kości, sztuki naskalnej, oleju foczego, narzędzi i szczątków fauny.

Umiaki to łodzie Innuitów wykonane z foczych skór. Czy dawni Skandynawowie wykonywali podobne?
Umiaki to łodzie Innuitów wykonane z foczych skór. Czy dawni Skandynawowie wykonywali podobne? Floyd Davidson/CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en)Wikimedia

Zarówno w Niemczech, jak i w Szwecji odnaleziono potencjalne ramy łodzi, na których naszyto skóry. Na używanie i istnienie łodzi ze skóry wskazywać mogą również malowidła naskalne w północnej Skandynawii. Przedstawiają połowy ryb, wielorybnictwo i polowania na foki, a także łodzie uderzająco podobne do łodzi umiak wykonanych z foczych skór, używanych przez Inuitów. Przedstawienia te charakteryzują się nie tylko podobnym rozmiarem, ale co ciekawe, pokazują nogi stojących w nich osób, jakby były przezroczyste. Rzeczywiście skórzane łodzie przepuszczają promienie słoneczne, pokazując obrysy znajdujących się w nich osób. Ciekawym elementem są dzioby przypominające zwierzęce głowy. Są podobne do rozwidlonych podstawek pod harpuny, czy prowadnice żyłki wędkarskiej, w które czasami wyposażano umiaki.

Rzeźby możliwych łodzi skórzanych ze skał w Norwegii. Odrysowane przez Karin Tansem dla Alta Museum
Rzeźby możliwych łodzi skórzanych ze skał w Norwegii. Odrysowane przez Karin Tansem dla Alta MuseumMikael Fauvelle et al, Journal of Maritime Archaeology (2024)materiał zewnętrzny

Ponadto istnieje wiele innych pośrednich dowodów, jak m.in. rozmieszczenie poławianych ryb, fok, które wymagały dostępu do łodzi, aby do nich dotrzeć. Foki były łapane i wykorzystywane w dużych ilościach, ale ich kości rzadko były używane do produkcji narzędzi. Poza konsumpcją prawdopodobnie były łapane w tak dużych ilościach do obróbki ich skór, potencjalnie na ubrania, namioty i łodzie ze skóry. To ostatnie jest dodatkowo potwierdzone przez rodzaje używanych narzędzi. Skrobaki, używane do produkcji skór, są jednym z najliczniejszych narzędzi w miejscach kultury ceramiki dołkowej.

Z kolei szydła były zbyt duże do produkcji odzieży, lepiej nadawałyby się do przebijania i zszywania szwów namiotów lub łodzi skórzanych. Produkcja łodzi ze skóry wymagałaby również dużych ilości oleju z fok, a archeolodzy odnajdywali ślady przekraczające zwykłe pożycie.

Wreszcie olej foczy był powszechnie używany w neolicie i dopiero w epoce brązu zaczęto go zastępować smołą, która była wymagana do wodoszczelności łodzi szytych z desek. Taką technologię łodzi z desek odnaleziono w Egipcie i datowano na około 2500 r. p.n.e.

Literatura źródłowa: Mikael Fauvelle et al, Skin Boats in Scandinavia? Evaluating the Maritime Technologies of the Neolithic Pitted Ware Culture, Journal of Maritime Archaeology (2024). DOI: 10.1007/s11457-024-09408-4

***

Bądź na bieżąco i zostań jednym z 90 tys. obserwujących nasz fanpage - polub Geekweek na Facebooku i komentuj tam nasze artykuły!

"Wydarzenia": Technologie przyszłości na targach IFA w BerliniePolsat News
INTERIA.PL
Masz sugestie, uwagi albo widzisz błąd?
Dołącz do nas