Niesamowite odkrycie Majów. Monument sprzed 3000 lat był mapą kosmosu
W sercu meksykańskiego Tabasco archeolodzy odkryli konstrukcję, która mogła być dla dawnych Majów mapą wszechświata. Monument Aguada Fénix, starszy od piramid w Teotihuacán, ujawnia, że już trzy tysiące lat temu ludzie bez królów potrafili zjednoczyć się, by wznieść symbol kosmicznego porządku.
Latem 2020 roku archeolodzy pod kierunkiem prof. Takeshiego Inomaty z Uniwersytetu Arizony odkryli w stanie Tabasco (niedaleko granicy z Gwatemalą) monumentalny kompleks z epoki wczesnych Majów. Obiekt w Aguada Fénix ma niemal 1,6 kilometra długości, 400 metrów szerokości i od 9 do 15 metrów wysokości. Badacze datują go na około 1000 rok p.n.e., czyli na tysiąc lat przed świetnością takich ośrodków jak Tikal czy Teotihuacán.
Najstarszy znany zabytek Majów może być mapą wszechświata. Precyzyjnie zorientowany względem wschodzącego Słońca
W najnowszym badaniu, opublikowanym w Science Advances, zespół prof. Inomaty i prof. Danieli Triadan przedstawił dowody, że Aguada Fénix mogła być kosmogramem, czyli symbolicznym modelem porządku wszechświata. Archeolodzy odsłonili w centrum konstrukcji wykop na planie krzyża, w którym znajdowała się ofiara złożona z jadeitowych siekier, amuletów. W trakcie dalszych prac wykopaliskowych przy krzyżu zespół odkrył ozdoby wykonane z jadeitu, które - jak rozpoznano - przedstawiały krokodyla, ptaka oraz, jak przypuszczano, rodzącą kobietę.
Na samym dnie znaleziono mniejsze zagłębienie z pigmentami ułożonymi zgodnie z kierunkami świata - niebieski pigment azurytowy znajdował się na północy, zielony malachit na wschodzie, a żółta ochra zawierająca getyt na południu. Dodatkowo w Aguada Fénix oś monumentu pokrywa się z linią wschodzącego Słońca 17 października i 24 lutego, co odpowiada połowie 260-dniowego kalendarza rytualnego Majów.
Wokół konstrukcji archeolodzy odkryli sieć grobli, kanałów i zapór (mogły odzwierciedlać rytualne znaczenie wody). Wszystko to wskazuje na planowanie na skalę niespotykaną w tym okresie.
- To dało nam pewność, że było to naprawdę ważne miejsce rytualne - powiedział prof. Inomata. - Wiemy, że istnieją określone kolory przypisane konkretnym kierunkom, i jest to ważne dla wszystkich mieszkańców Mezoameryki, a nawet rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej. Ale nigdy nie mieliśmy do czynienia z faktycznym pigmentem nakładanym w ten sposób. To pierwszy przypadek, w którym znaleźliśmy pigmenty powiązane z każdym konkretnym kierunkiem. To było bardzo ekscytujące - dodał naukowiec.
Osada bez króla. Zajmowali się obserwacjami astronomicznymi
Chociaż niektórym miejscom, takim jak Tikal w Gwatemali, przewodził wyjątkowo potężny król, badacze nie znaleźli dowodów, że Aguada Fénix miało takiego władcę. Według teorii prof. Inomaty osada miała raczej przywódców-intelektualistów, którzy prowadzili obserwacje astronomiczne, a także kierowali projektowaniem i planowaniem tego miejsca.
- Ci przywódcy nie mieli władzy, by zmuszać innych. Ludzie prawdopodobnie przybywali tu dobrowolnie, bo budowa kosmogramu była dla nich ważna - wyjaśnił naukowiec z Arizony.
Według współautorki badań, dr Xanti S. Ceballos Pesiny, ogrom odkryć Aguada Fénix był możliwy dzięki wykorzystaniu nowych technologii. - Kiedy patrzy się na mapę lidarową, widać, jak imponująca była ta budowla w okresie, gdy nie istniała scentralizowana władza - przyznała.
- Nie potrzebujemy wielkiej hierarchii społecznej, by osiągać ważne rzeczy. Dane z przeszłości pokazują, że można tworzyć cuda wspólnie - podsumował prof. Inomata.
Źródło: Uniwersytet Arizony
Publikacja: Takeshi Inomata, Landscape-wide cosmogram built by the early community of Aguada Fénix in southeastern Mesoamerica, Science Advances (2025). DOI: 10.1126/sciadv.aea2037. www.science.org/doi/10.1126/sciadv.aea2037
