Polscy archeolodzy zmienili obraz systemu monetarnego starożytnego Egiptu

Numizmatycy z Wydziału Archeologii UW przeprowadzili analizę tysięcy starożytnych monet, które zostały odkryte w mieście Marea. Miasto to znajduje się na południowym brzegi jeziora Mareitis, niedaleko Aleksandrii.

Czasy świetności tego miejsca przypadają na okres panowania cesarza Justyniana. Wówczas wybudowano tu wspaniałe świątynie i imponującą infrastrukturę. W tym okresie miasto stało się również ważnym miejscem postojowym dla chrześcijańskich pielgrzymów, który wędrowali do grobu świętego Menasa - był on jednym z najbardziej znanych męczenników wczesnego chrześcijaństwa.

W Marei od 2000 roku prowadzone są badania archeologiczne pod kierownictwem Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego (CAŚ) UW. W trakcie ostatnich lat odkryto około 8500 monet bizantyńskich i umajjadzkich. Archeolodzy odkopywali również całe skarby, w tym pozostałości po sakiewkach, w których były setki, a nawet tysiące monet.

- Znaczenie badań prowadzonych przez nas w Marei jest nie do przecenienia, bowiem kultura materialna tego bogatego miasta bizantyńskiego daje nam pewne wyobrażenie na temat najważniejszego miasta regionu - Aleksandrii. Możliwości prowadzenia w niej badań archeologicznych, ze względu na żywiołowy rozwój miasta w XIX i XX wieku, są niezwykle ograniczone, zaś stan opracowania znalezisk monetarnych dalece niewystarczający - mówi dr Piotr Jaworski, który kieruje zespołem numizmatyków z Wydziału Archeologii UW.

Dokładne analizy monet wykazały, że "obraz obiegu monetarnego w Egipcie u schyłku starożytności różnił się od tego, który znany jest z literatury". Do tej pory literatura skupiała się na mennictwie bizantyńskiej Aleksandrii. Jak można przeczytać w komunikacie Uniwersytetu Warszawskiego: "Egipt przed przejęciem władzy przez umajjadzkich kalifów wydawał się częścią strefy ekonomicznej wykraczającej daleko poza obszar państwa i obejmującej znaczne obszary wschodniego Śródziemnomorza, a najbliższe podobieństwo modelu obiegu monetarnego odnaleźć można na terenie dzisiejszego Izraela".

Archeolodzy donoszą, że nowe odkrycia zostały dokonane dzięki malutkim monetom tzw. minimi, jest to grupa monet, których średnica ma zaledwie kilka milimetrów. Około 75 proc. odnalezionych monet należało właśnie do tej grupy.

Specjaliści zauważają, że tego typu artefakty były do tej pory pomijane w publikacjach naukowych. W komunikacie UW można przeczytać: "Numizmatycy z Uniwersytetu Warszawskiego zdecydowali się pochylić nad każdym, nawet najmniejszym i źle zachowanym egzemplarzem".

Dzięki temu ujawniono, że w grupie minimi, które zostały odnalezione w Marei, dominują monety powstałe w Kartaginie z okresu panowania królów wandalskich, a potem z okresu panowania cesarza Justyniana. Po zniszczeniu królestwa Ostrogotów przez Justyniana do wschodniej części basenu Morza Śródziemnego zaczęły szeroko napływać drobne monety ostrogockie.

W grupie wspomnianych monet minimi znajdują się także monety, które stanowią lokalne egipskie naśladownictwa, wyróżnić tutaj można m.in. monety imitujące monety bizantyjskie tworzone w Aleksandrii, czy też monety inspirowane mennictwem królestwa Aksum. Co ciekawe, w tej grupie odnaleziono również dużą liczbę pustych krążków menniczych (tzw. blanki), które były wykonane z ołowiu lub miedzi i pełniły funkcje monet zastępczych.