Ruś Użhorod - „Latający Nauczyciele”
Obecnie nikogo nie dziwi fakt, że wielkie kluby piłkarskie latają własnymi samolotami na mecze, nawet ligowe. Jednak w dwudziestoleciu międzywojennym było to nie do pomyślenia. Lotnictwo dopiero raczkowało i tylko nieliczni mogli sobie pozwolić na czarter, nie mówiąc już o kupnie własnej maszyny. Wyjątkiem był jeden klub – Ruś Użhorod.
W czasach świetności na mecze tego jedynego rusińskiego klubu piłkarskiego fani chodzili pieszo nawet z oddalonego o 60 km Mukaczewa, a na treningi drużyn młodzieżowych przychodzili chłopcy ze wszystkich okolicznych wsi. W ciągu 10 lat istnienia Ruś Użhorod, niewielki prowincjonalny klubik, stał się lokalną potęgą. A wszystko zaczęło się w 1893 roku, na długo przed tym, zanim klub oficjalnie zaczął działać.
Pod koniec XIX wieku nauczyciel gimnastyki w użhorodzkim gimnazjum, Isztwan Medreckij, brał udział w seminarium w Budapeszcie, gdzie uczestnicy zapoznali się z zasadami gry w piłkę nożną. Po powrocie do Użhorodu stworzył pierwszą na terenie Rusi Zakarpackiej drużynę piłkarską.
W sierpniu 1901 roku drużyna zagrała pierwszy poważny mecz z Budapest Athletic Club w Budapeszcie. Pięć lat później z tej gimnazjalnej drużyny powstał Użhorod Athletic Club, który zdobywał trofea w lidze węgierskiej.
Ruś Użhorod
Po I wojnie światowej, kiedy życie sportowe w byłych Austro-Węgrzech budowano od podstaw, wśród pracowników użhorodzkiego gimnazjum powstał pomysł reaktywowania klubu piłkarskiego. Doszło do tego w 1925 roku. Klub, dla podkreślenia odrębności od klubów ukraińskich i słowackich, i aby podkreślić pochodzenie etniczne zawodników, nazwano Ruś.
W początkowych latach istnienia był on ostoją ruchu rusińskiego na Zakarpaciu, a wkrótce stał się wizytówką niewielkiego miasta na obrzeżach Federacji Czechosłowackiej.
Droga do mistrzostwa
W drużynie grali jedynie etniczni Rusini, nie dopuszczano do zespołu Ukraińców i Słowaków, a granie w niebieskiej koszulce z herbem Rusi Zakarpackiej było ściśle reglamentowane. Na początku drużynę traktowano niemal jak reprezentację kraju - rozegrała kilka meczów międzynarodowych, w tym pierwsze z S.C. Ukrainą Lwów, Pogonią Lwów i Cracovią.
W sezonie 1929 klub awansował do finału Mistrzostw Słowacji, w którym przegrał 2:3 z Żyliną. Przełomowy okazał się rok 1930, w którym po raz czwarty z rzędu zdobył mistrzostwo Zakarpacia i awansował do finałów Mistrzostw Słowacji, które wygrał. Rok później utworzono ogólnopaństwową ligę czechosłowacką, którą podzielono na 5 grup. O awans do wyższej grupy było niezwykle trudno. Najpierw należało zdobyć mistrzostwo okręgu, regionu, później Słowacji, a na końcu przystąpić do baraży o ligę krajową.
"Latający Nauczyciele"
Sztuka ta udała się Rusi Użhorod dopiero w 1936 roku, kiedy po dwóch porażkach w finale Mistrzostw Słowacji zdobyła tytuł i w barażach o ligę krajową pokonała Bat’a Zlin - należący do przemysłowca i milionera Tomáša Bat’y - 4:1.
Świętowanie awansu w Użhorodzie trwało długo, jednak od razu pojawiły się problemy natury logistycznej - Użhorod dzieliło od Pragi, gdzie grała większość drużyn, aż 850 km. Podróż pociągiem trwała zbyt długo, a przecież wszyscy zawodnicy byli nauczycielami. Zapadła rewolucyjna decyzja - najpierw o dzierżawie, a później o zakupie na potrzeby klubu samolotu od Czechosłowackich Linii Lotniczych.
Zakup był jak na owe czasy radykalnym posunięciem - żadna inna drużyna na świecie nie latała na mecze samolotem. Tym bardziej własnym! Na biednym Zakarpaciu prowadzono zbiórkę pieniędzy wśród fanów, a kiedy zebrano wystarczającą kwotę, zakupiono pasażerskiego Fokkera F-VIIb/3m o rejestracji OK-AFB, na którym pod kabiną pilota wymalowano herb klubu.
Ruś Użhorod, latając na mecze w lidze krajowej, a także na spotkania międzynarodowe, szybko zyskała miano "Latających Nauczycieli". Po dwóch latach wielkich sukcesów klub ponownie spadł do ligi słowackiej. W swej pierwotnej formie klub przestał istnieć w 1945 roku, kiedy władzę w nim objęli Ukraińcy - został zukrainizowany i pozbawiony narodowego, rusińskiego charakteru. Dziś gra w lidze ukraińskiej pod nazwą Howerła.
W okresie swego istnienia rozegrał 36 spotkań międzynarodowych - z drużynami z Węgier, Polski i Rumunii, grał w 10 turniejach międzynarodowych, z których wygrał 4. Jednak w historii piłki nożnej zapisał się na stałe nie dzięki trofeom, a dzięki niepozornemu samolotowi: "Latający Nauczyciele" byli pierwszą drużyną na świecie regularnie latającą na mecze własnym samolotem!
Źródła:
Georgij Lawier; "Wspomyny"; Mukaczewo 2011
Paweł Robert Magoczi; "Narod Nyvydky. Istorija Karpatorusinov"; Użhorod 2007
Sławek Zagórski; "Na skrzydłach historii"; Kraków 2012
