Ta dziwna rzeźba opowiada najstarszą przypowieść w historii. Naukowcy w końcu ją odczytali

• Dziwną rzeźbę odkryli tureccy archeolodzy na stanowisku Sayburç w południowej Turcji, gdzie od 2021 roku prowadzą badania nad kompleksem neolitycznych ruin.
• Podczas prac ich szczególną uwagę przykuła jedna rzeźba, przedstawiająca dosyć specyficzną scenę.
• Odkryta w jednym budynku rozciąga się na przodzie kamiennej ławki i na pierwszy rzut oka przedstawia mężczyznę trzymającego się za przyrodzenie, który jest otoczony przez dwa lamparty.
• Archeolodzy nie wiedzieli, jak interpretować ten dość osobliwy przykład wczesnej sztuki. Jednak teraz odkryli w niej ukrytą wiadomość. Sugeruje ona, że rzeźba jest najstarszym przypadkiem wykorzystaniem sceny narracyjnej do opowiadania historii.

Naukowcy z Uniwersytetu Stambulskiego rozpoczęli pracę w Sayburç z myślą znalezienia tam bogatych pozostałości wczesnej cywilizacji. Znajduje się bowiem niespełna 30 kilometrów od sławetnego stanowiska Göbekli Tepe, gdzie odkryto najstarsze miejsce kultu religijnego w historii.

Archeolodzy nie zawiedli się i w Sayburç odkryli ruiny budynku z 9 wieku p.n.e., który prawdopodobnie był miejscem zbierania się społeczności. To w tych ruinach znaleźli specyficzną rzeźbę na kamiennej ścianie, przedstawiającą otoczonego przez lamparty mężczyznę, trzymającego się za genitalia. A żeby tego było mało, obraz dopełnia byk, atakujący innego mężczyznę.

Nawet dla doświadczonych archeologów taki widok był, lekko mówiąc, zaskakujący. Nie chodziło tu jednak o sam przedstawiony obraz. Narządy płciowe są jednymi z najczęstszych motywów w sztuce pierwszych cywilizacji. W tym przypadku archeologów zdumiewała niespotykana wręcz dbałość o detale. Dziwne było także wyszczególnienie mężczyzny trzymającego się za przyrodzenie, wyrzeźbieniem go w trójwymiarze. Wyglądało to tak, jakby przedstawiona scena miała konkretną narrację, a szczegóły miały pomóc ją odczytać. Z taką poszlaką odkryto faktyczny przekaz rzeźby.

Archeolodzy zauważyli, że zarówno scena z jednego mężczyzny otoczonego przez lamparty, jak i mężczyzny atakowanego przez byka, należy odczytywać jako całość. Już to potwierdzało narracyjność tej sztuki i jej wyjątkowość. Inne neolityczne rzeźby w regionie, przedstawiają bowiem tylko odrębne i niepowiązane ze sobą obrazy, nawet jeśli są umieszczone np. na jednej ścianie.

Pod względem techniki i kunsztu płaskorzeźby są tu porównywalne z innymi przedpotopowymi neolitycznymi obrazami w regionie. Jednak tu są odbiciem zbiorowej pamięci, która utrzymywała wartości swojej społeczności przy życiu -

---

Sprawia to, że rzeźba znaleziona w Sayburç jest najstarszą formą scenki narracyjnej w dziejach, mającą opowiedzieć historię z ważnym przekazem. A jaką historię przedstawia? Archeolodzy jeszcze nie odkryli pełnego przekazu, jednak według nich rzeźba miała prawdopodobnie opowiadać przypowieść o obliczu męskości w momencie zagrożenia.

Zestawienie demonstracji witalności i męskości — prezentacja przyrodzenia — z jednej strony i zagrażające życiu niebezpieczeństwo — warczące drapieżniki z wyszczerzonymi zębami — z drugiej wydaje się tutaj szczególnie godne uwagi

---

Jako że budynek miał zapewne służyć zbieraniu się łowców, rzeźba miała im przedstawiać historię mężczyzn, którzy nawet w obliczu zagrożenia czy zbliżającej się śmierci, muszą zachować siły witalne w brutalnym świecie. Dokładniejszy zarys historii i celowości samej rzeźby, archeolodzy chcą poznać w dalszych badaniach.