Te konstrukcje mają 3 tysiące lat i odegrały istotną rolę w historii Afryki
Zespół naukowców odkrył na Nilu ostrogi rzeczne ― konstrukcje hydrotechniczne, które pomagały zapewnić żywność oraz ułatwiały transport rzeczny. Są znacznie starsze, niż konstrukcje dotychczas znane w Chinach.
Regulacja rzek nie jest współczesnym pomysłem. Nowe odkrycia pokazują, że już 3 tysiące lat temu w starożytnym imperium Nubii na obszarze Sudanu ludzie przekształcali cieki. Odkryto konstrukcje, które także współcześnie możemy zobaczyć na wielu rzekach. Mowa o ostrogach regularcyjnych.
Co to są ostrogi?
Ostrogi stosuje się do regulacji rzek i odcinków nizinnych. To obiekty hydrotechniczne budowane poprzecznie do kierunku przepływu rzeki, których zadaniem jest zwężenie koryta, a co za tym idzie, zwiększenia prędkości. Dzięki temu woda zyskuje siłę do przenoszenia materiału i transportuje go dalej, zamiast osadzać na dnie. Pomaga to utrzymać większą głębokość, niezbędną dla żeglugi lub rolnictwa.
Dotychczas najstarsze znane ostrogi były w Chinach na Żółtej Rzece. Zespół naukowców z Australii i Wielkiej Brytanii znalazł dowody na to, że Nubijczycy używali ostróg 2,5 tysiąca lat przed Chińczykami, o czym poinformował Uniwersytet Australii Zachodniej w komunikacie. Badania ukazały się w czasopiśmie Geoarcheology 27 maja 2023 roku.
Współczesny wygląd i działanie ostróg regulacyjnych pokazuję poniższe zdjęcia.
W jakim celu używano ostróg na Nilu?
Wykorzystując różne metody badań, zespół badaczy odkrył setki ostróg, które zachowały się przez tysiące lat. ― Korzystając ze zdjęć satelitarnych, dronów i badań naziemnych, a także źródeł historycznych, zlokalizowaliśmy prawie 1300 ostróg między pierwszą kataraktą (progiem skalnym — red.) w południowym Egipcie a czwartą kataraktą w Sudanie — powiedział Dr Matthew Dalton z UWA School of Humanities. Setki ostróg, które są obecnie zanurzone pod zbiornikiem Wysokiej Zapory Asuańskiej, znaleziono w dziewiętnastowiecznych dziennikach podróżników, 200-letniej mapie i archiwach zdjęć lotniczych, w tym niektórych wykonanych przez Królewskie Siły Powietrzne w 1934 roku. Niektóre z nich są obecnie zatopione w Nilu, inne z kolei znajdują się w korytach rzek, które już dawno temu wyschły. Ich kształt, rozmiar i orientacja pozwala podjąć próby wyjaśnienia, w jakim celu je budowano.
Naukowcy podejrzewają, że ostróg używano do zatrzymywania żyznego mułu, nawadniania gruntów, ograniczenia erozji brzegu, ochrony przed powodziami, a być może nawet tworzenia zatoczek, które służyły rybakom.
Ta niezwykle długowieczna technologia odegrała kluczową rolę w umożliwieniu społecznościom uprawy żywności i rozwoju w trudnych krajobrazach Nubii przez ponad trzy tysiące lat.
― Ściany uwięziły żyzne muły podczas corocznego wylewu Nilu, a uprawy można było uprawiać na zrekultywowanych gruntach rolnych bez sztucznego nawadniania. Datowanie radiometryczne sugeruje, że ta forma inżynierii krajobrazu została po raz pierwszy podjęta przez rdzenną ludność regionu Nubii, a także przez mieszkańców miast założonych później przez faraonów egipskiego państwa Nowego Państwa ― dodał naukowiec.
Z rozmów z rolnikami badacze dowiedzieli się, że ostrogi były budowane jeszcze w latach 70. XX wieku, a obszary utworzone przez nagromadzenie mułu dzięki tym starszym, uprawiane są do dziś.
Oprócz tych mniejszych konstrukcji, przeznaczonych na potrzeby rolnictwa znaleziono również zapory o grubości do pięciu metrów i długości nawet 200. metrów.
Miały one regulować przepływ rzeki i pomagać w nawigacji. Dzięki nim można było nie tylko transportować towary, ale także ułatwiały przemieszczanie się ludzi, armii i wiedzy na duże odległości wzdłuż Nilu.
