13 stycznia wyjątkowe zjawisko na niebie. Zacznie się o 23:27

Księżyc, będący naturalnym satelitą Ziemi, krąży wokół naszej planety w średniej odległości 384 tysięcy kilometrów. Jego średnica wynosi około 3,5 tysiąca kilometrów, co czyni go niemal czterokrotnie mniejszym od Ziemi. Księżyc nie świeci sam z siebie, tylko odbija światło słoneczne, które dociera do jego powierzchni. Jego kształt, jasność, a nawet kolor mogą się zmieniać w zależności od pory roku, pogody i poziomu zanieczyszczenia atmosfery. Oczywiście przez zmianę kształtu należy rozumieć stopień jego oświetlenia przez Słońce, a nie ogólny kształt obiektu.

Za sprawą eliptycznej orbity, po której porusza się Księżyc, zmienna jest także jego odległość od naszej planety, a co za tym idzie również względna wielkość, obserwowana z jej powierzchni. Podczas superpełni Księżyc znajduje się najbliżej Ziemi. Jest wtedy największy i najjaśniejszy niż w którąkolwiek inną noc roku.

W 2025 roku zjawisko to będzie miało miejsce 5 listopada. W tym roku będą miały miejsca również aż dwa zaćmienia Księżyca.

Pełnia jest jedną z czterech faz Księżyca. Dochodzi do niej, kiedy naturalny satelita Ziemi znajduje się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce. Położenie Księżyca na sferze niebieskiej jest w przybliżeniu przeciwległe do położenia Słońca. Dzięki temu jego tarcza jest widoczna w całości, ponieważ w pełni oświetlają ją promienie słoneczne. Pierwsza pełnia Księżyca w tym roku będzie miała miejsce 13 stycznia. Ziemski satelita zacznie być widoczny już o 23:27.

Patrzenie na Księżyc w pełni jest całkowicie bezpieczne dla oczu. W przeciwieństwie do Słońca, którego promienie mogą powodować trwałe uszkodzenia wzroku, światło odbite od Księżyca nie ma takiej intensywności. Można swobodnie podziwiać satelitę Ziemi zarówno gołym okiem, jak i przy pomocy teleskopów czy lornetek, co pozwoli dostrzec szczegóły jego powierzchni, takie jak kratery czy „morza księżycowe”.

Lornetka lub teleskop o średnicy soczewki powyżej 70 mm umożliwią podziwianie Księżyca w całej okazałości. Jednak nawet bez specjalistycznego sprzętu obserwacja pełni może być wyjątkowym doświadczeniem – wystarczy wybrać miejsce z dala od miejskich świateł, przyzwyczaić wzrok do ciemności i spojrzeć na niebo.

Fotografowanie Księżyca w pełni wymaga odpowiedniego przygotowania. Mowa tutaj zarówno o korzystaniu z aparatu fotograficznego, jak i zwykłego smartfonu. Oto praktyczne wskazówki, które pomogą uchwycić Księżyc w całej okazałości:

Uchwycenie Księżyca w pełni wymaga odpowiedniego sprzętu i przygotowania. Dobrze jest wcześniej przygotować się do pełni, na szczęście daty ich występowania na dany rok są określane w licznych kalendarzach astronomicznych, dostępnych w internecie.

Podczas robienia zdjęcia najważniejsze jest wykorzystanie długich ogniskowych – najlepiej min. 500 mm – w połączeniu z pełnoklatkowym aparatem. Im krótsza ogniskowa, tym mniejszy Księżyc w kadrze. Miłośnicy astrofotografii często korzystają z lunet jako dodatkowych elementów systemów fotograficznych. Nie można również zapomnieć o statywie – niezbędnym przy dłuższym czasie naświetlania, który zapobiega rozmyciu zdjęć spowodowanemu drganiami.

Smartfonem również można zrobić efektowne zdjęcie Księżyca, pod warunkiem że zadba się o akcesoria i odpowiednie ustawienia:

Aparat w smartfonie – najlepiej z dobrą rozdzielczością, niskim poziomem szumów i szerokim zakresem dynamicznym. Nawet starsze modele mogą się sprawdzić.

Stabilizacja – dobrze jest użyć statywu lub improwizowanego podparcia (np. książek), aby zapobiec drganiom.

Wyzwalanie migawki – zdalny pilot Bluetooth lub wyzwalacz czasowy pozwoli uniknąć poruszenia urządzenia podczas robienia zdjęcia.

Dedykowana aplikacja fotograficzna – wybierz taką, która oferuje ustawienia manualne, w tym ostrość na nieskończoność, kontrolę nad ekspozycją oraz balans bieli.

Ostrość: Należy ustawić ją na nieskończoność, aby Księżyc był wyraźny.

Ekspozycja: Musi zostać zmniejszona, aby uniknąć prześwietlenia jasnego Księżyca na tle ciemnego nieba. Optymalne wartości to czas naświetlania około 1/100 sekundy, przysłona f/8 i ISO 100.

Balans bieli: Dobrze jest wybrać zimne odcienie, aby uzyskać naturalny wygląd Księżyca.

Format RAW: Dzięki zapisowi w RAW zyskuje się większe możliwości edycji zdjęcia bez utraty jakości.

Po zrobieniu zdjęcia warto je poprawić w dedykowanej aplikacji do edycji. Na co zwrócić uwagę?

Kadrowanie: Przycięcie zdjęcie, wyeksponuje Księżyc i usunie zbędne elementy w postaci nadmiaru czarnego tła.

Ostrość: Dobrze jest dodatkowo zwiększyć ostrość zdjęcia, ale z umiarem, aby uniknąć szumów i artefaktów.

Kolory: Można skorygować balans bieli, kontrast i jasność, aby uzyskać pożądany efekt. Nie ma jednej właściwej metody dostosowywania kolorystyki zdjęcia, ponieważ zależy to od gustu i zamierzonego efektu, np. można zwiększyć nasycenie, aby uzyskać bardziej intensywne kolory, lub zmniejszyć jasność, by uzyskać bardziej dramatyczny efekt.

Redukcja szumów: Usunąć zbędne piksele na ciemnym tle, zachowując szczegóły. Szum występuje przeważnie na ciemnych obszarach zdjęcia i jest spowodowany niską jakością aparatu słabym oświetleniem i wysokim ISO.

Bezsenność związana z pełnią Księżyca jest zjawiskiem znanym od lat, jednak dopiero niedawno zaczęto badać jej przyczyny. Naukowcy z Uniwersytetu w Bazylei, Politechniki Federalnej w Zurichu oraz pracownicy Szwajcarskiego Centrum Medycyny Snu przeprowadzili badanie, mające na celu potwierdzenie związku między fazą pełni a problemami ze snem.

W eksperymencie wzięło udział 33 uczestników, którzy byli obserwowani przez trzy lata, w różnych porach roku. Uczestnicy zasypiali w specjalnie zaciemnionych pomieszczeniach, gdzie nie docierał blask Księżyca, a także nie byli informowani o celu badania, co miało wyeliminować wpływ czynnika psychologicznego.

Wyniki badań potwierdziły przypuszczenia naukowców. W okresie czterech dni poprzedzających pełnię Księżyca, uczestnicy zasypiali średnio o 5 minut później, a ich sen trwał o 20 minut krócej. Analiza bioelektrycznej czynności mózgu wykazała, że czas głębokiego snu zmniejszył się aż o 30%. Co więcej, podczas pełni Księżyca w organizmach badanych osób odnotowano spadek poziomu melatoniny – hormonu regulującego zdrowy sen. Uczestnicy badania skarżyli się również na złe samopoczucie i zmęczenie.

Pomimo potwierdzenia tezy o wpływie pełni Księżyca na sen, badania nie odpowiedziały na pytanie: jak dokładnie pełnia Księżyca wpływa na nasz sen? Istnieje wiele teorii, ale żadna z nich nie została jednoznacznie potwierdzona. Część badaczy wskazuje na oddziaływanie przyciągania ziemskiego, które odpowiada za pływy oceaniczne. Inni uważają, że problem może wynikać z cykli dobowych i sezonowych, które regulują zegar biologiczny wszystkich organizmów żyjących na Ziemi. Zjawisko to można częściowo potwierdzić obserwacją morskich gatunków, które dzięki znajomości cykli pływów związanych z fazami Księżyca, potrafią precyzyjnie dotrzeć do wód obfitujących w pokarm w odpowiedniej porze roku.